Anorgul atajonova

MORFEMIKA 
 
 Bilib oling! So‘z tarkibini o‘rganuvchi bo‘lim morfemika deyiladi.  
So‘z  tarkibi  asos  va  qo‘shimchalardan  iborat.  So‘zning  asosiy 
ma’nosini ifodalab, mustaqil qo‘llana oladigan qismi asos deyiladi.  
Mustaqil  qo‘Ilana  olmaydigan,  asosga  qo‘shilib,  unga  yangi  yoki 
qo‘shimcha  ma’no  yuklaydigan,  shuningdek, so‘zlarni bog‘lashga xizmat 
qiladigan qismga qo‘shimcha deyiladi. 
Namuna: yog‘, yog‘li, yog‘siz, yog‘la, seryog‘... 
 
73-mashq. Matnni o‘qing. Yasama so‘zlarni ma’noli qismlarga ajrating. 
Ularning qaysi biri asos, qaysinisi qo‘shimcha ekanini ayting. 
  
Til 
 
Shirin  til-jon  ozig‘i  deb  bejiz  aytishmaydi.  Madaniyatli  inson 
muomalada  shirinsuxan  bo‘ladi,  aslo  qo‘pollik  va  dilozorlik  qilmaydi. 
Miltiq  o‘qi  insonning  turli  joyiga  tegishi  mumkin,  lekin  tildan  otilgan 
o‘qning nishoni bitta, u faqat inson qalbiga tegadi. Shirin va oqil so‘z umr 
ozig‘i va do‘stlikning mustahkam kalitidir. Qo‘pol va yomon so‘z qahraton 
qishdagi  yoqimsiz  izg‘iringa  yoki  muzxonaga  o‘xshaydi,  hech  kim  uning 
yoniga  borib  "muzlashni"  istamaydi.  Zahar  til  odamlarning  asablarini 
buzadi. Zaharli ilonning zaharli tishini olib tashlay oladigan jarroh topiladi, 
lekin  yoshligidan  zahar  so‘zlashga  o‘rganib  qolgan  odamning  tilini  shirin 
qilish og‘ir va mushkul ish. 
Har  jihatdan  barkamol  inson  qaysi  so‘zni,  qayerda  va  qay  xilda 
qo‘llashni  yaxshi  biladi.  Zero,  xalqimiz  "Til  –  aql  tarozisi"  deb  bejiz 
aytishmagan, chunki har bir aytilgan so‘z aqlu zakovatdan darak beradi.