Anorgul atajonova

-tir (-dir): ayttir, kiyintir, kuldir
. 3. 
-qiz (-g‘iz), -qaz (-gaz), -qiz, -piz: 
turg‘iz, ketgiz, o‘tkaz, tutqiz, o‘tkaz, yurgiz.
 4. 
-sat (sa+t):
 ko‘rsat. 5. 
-
iz:
 oqiz, tomiz. 6. 
-ar, -ir:
 chiqar, tushir, kechir. 
Bir  fe’lga  orttirma  nisbat  hosil  qiluvchi  birdan  ortiq  qo‘shimcha 
qo‘shilishi ham mumkin: yozdir-yozdirtir, o‘qit-o‘qittir. 
Fe’lga  birdan  ortiq  nisbat  yasovchi  qo‘shimchalar  ketma-ket 
qo‘shilishi  mumkin:  yuvintir,  isitildi,  yig‘ishtirildi.  Bunda  fe’l  nisbati 
oxirgi qo‘shimchaga qarab belgilanadi. 
Orttirma nisbat o‘timsiz fe’llarni o‘timli fe’lga aylantiradi: kel-keltir, 
yur-yurgiz. 
 
123-mashq.
  Gaplarni  o‘qing.  Aniq,  o‘zlik  va  majhul  nisbatdagi 
fe’llarni topib, ularni uch ustunga ajratib daftaringizga yozing, ma’nosidagi 
farqni tushuntiring.  
 

---

 
125
1. Muqaddam tikish-bichish to‘garagiga yozildi. 2. Bu shovqin-suron 
hech narsani isbotlamadi. 3. Bugun uzoq safardan qaytayotgan do‘stlarimni 
ko‘rib  qoldim.  4.  Otabek  usta  Olim  bilan  Marg‘ilonga  jo‘nadi  (A.Q.)  
5.  Qoq  peshinda  o‘rtoqlari  bilan  ariqda  mazza  qilib  cho‘mildi.  
6.  Zaynabning  kiyimi  atala  bilan  belandi  (A.Q.).  7.  Chala-chulpa 
ovqatlandi-yu, tashqariga chiqib ketdi (T.M.). 8. Odamlar nazdida bu yilgi 
bahor  uzoqqa  cho‘zilgandek  edi  (N.A.).  9.  Sal  o‘tmay  uy  tomondan 
chinqiriq eshitildi (T.M.).  
 
124-mashq
.  Birgalik  va  orttirma  nisbat  shaklidagi  fe’llarni  topib, 
ularning  yasalishi  va  ma’nosini  tushuntiring.  Nisbat  yasovchi 
qo‘shimchaning tagiga chizing. 
1.  Ular  bir  necha  daqiqa  jim  qolishdi  (Sh.).  2.  Direktor  Komilning 
kiftiga  qo‘l  tashlaganicha  gap  uqtiradi  (T.M.).  3.  Yangi  ariq  tomonga 
ketishdi  (Sh.).  4.  "Qizil  etik  moda  emas!  –  deb  o‘yladi.  –  qora  xromdan 
tiktirish  kerak…  Ikkita  ortiqcha  tiktirsam:  bittasi  o‘zimga,  bittasi  Shamsi 
akamga.." (N.A.). 5. Yakka cho‘pdan o‘tib o‘ngga burilishdi (Sh.). 6. Ariq 
labiga  o‘tirishdi  (Sh.).  7.  Uning  izidan  chust  do‘ppi,  oq  yaktak  kiygan, 
beliga atlas qiyiqcha bog‘lagan uch sozanda bir xildagi qizil etikchalarini 
yaltiratib eshikdan chiqishdi (N.A.).