Annotatsiya o„quv qo„llanma «Yer tuzishda loyihalashning avtomatlashgan tizimlari»

Birinchi guruhga o’ta quvvatli, ochiq turdagi, tarmoqda foydalanishga mo’l-jallangan va ko’plab ilovalarga ega tizimlar kiradi. Tizimning ochiqligi foydala-nuvchiga o’zi hohlagan qo’shimcha masalalarni yechishga, yangi formatdagi ma’lumotlarga, hamda turli xil ilovalar orasidagi aloqalarga qiyinchiliksiz moslashishni ta’minlaydi. Bu guruhda ko’proq tanilgan GAT Intergraph firmasiniki va Frc/info tizimi hisoblanadi. Ular turli xil rejimda ishlaydigan kartografiya materialini raqamli shaklga keltirish blokiga ega, ko’p raqamli tashqi qurilmalardan foydalanadi, ko’p kanalli rejimda ishlaydi, menyuni to’g’rilashga yo’l quyadi, turli xil murakkablikdagi dasturlash tillari o’rnatmasiga ega, foydalanuvchilar ilovalarini yuqori darajadagi tillarda (Cu ⁺⁺ va Pascal) yozish imkonini beradi.
Ikkinchi guruh ham asosan ochiq tizimlardan tashkil topgan, ko’proq geodeziya sohasidagi yirik miq’yosli ilovalarga yo’naltirilgan; uning asosida obyektlarni joylarga bog’lashni ta’minlovchi turli xil o’lchashlar va hisoblashlar o’tkaziladi. Bu tizimlar foydalanuvchilar interfeyslari, ma’lumotlarni kiritish imkoniyatlari bo’yi-cha ojizroq, biroq aniq masalalarni yechishda samaraliroq va arzonroqdir. Ularga QGis, ProCart, FinGis, Gradis, Grical/Grivis, Sistem-9 va boshq. kiradi. Ular quvvatli, zarur qo’shimcha qurilmalar bilan ta’minlangan ishchi stantsiyalarga o’rnatiladi.
Uchinchi guruhga yanayam quvvatsizroq, stolda ishlatiladigan oddiy shaxsiy kompyuterlar asosida ishlaydigan GATlar kiradi. Ularda tarmoq tomonidan qo’llab quvvatlash yo’q yoki yetarlik darajada emas, ma’lumotlar bazasi hajm va bajariladigan operatsiyalar tezlik bo’yicha cheklangan. Bu guruh
GATlariga MapInfo, WinGis, ArcView, AtlasGis, GeoGraf va boshqalar kiradi. Ular asosan ilmiy, o’quv va ma’lumot olish maqsadlarida foydalanish hamda kattaroq GATlar uchun ma’lumotlar tayorlashga mo’ljallangan.
Yer kadastrining avtomatlashtirilgan tizimlari rivojlanishi, turli xil yerlar va ular bilan bog’liq ko’chmas mulklarni baholash, hisobini olib borish bilan bog’liq tasvirga olishlar, avtomatlashtirilgan boshqarish tizimlari va avtomatlashtirilgan xaritalash maxsus yer axborot tizimlari (YAT, ing. LIS) paydo bo’lishiga olib keldi. Ular yer tuzish ishlarini bajarishda ham keng qo’llanila boshladi.
Yer tuzish izlanishlarida GAT hududlar to’g’risidagi ma’lumotlarni yig’ish, uzatish, saqlash, tahlil qilish, ko’rsatish va chiqarish tizimi sifatida katta ahamiyatga ega. Xususan YTLAT va GAT hududga bog’langan ma’lumotlarni yer tuzishni loyihalash maqsadida to’plash va foydalanish imkonini beradi.
GAT o’zida yaxshi ishlangan MBBTga va yer sathini tavsiflaydigan ma’lumotlarni boshqarish maqsadida yuqori darajali kompyuter grafikasiga ega. GAT obyektlar yoki yer sathini tavsiflovchi turli xil turdagi ma’lumotlarni - koordinatalar, shakllar, kenglik bo’yicha ma’lumotlar, yozma ma’lumotlar va sonlarni qayta ishlash imkonini beradi. Barcha turli xil ma’lumotlar bitta modelga jamlanadi. Undan keyin chizmaga asoslangan interaktiv asboblar ma’lumotlarni boshqarishni, ularni tuzatishni, so’rovlar yaratishni, tahlilni va natijalarni chiqarishni ta’minlaydi.
Yuqoridagilardan kelib chiqib GATga quyidagi ta’rifni berish mumkin.