|
Piramida kesimi
Uchburchak piramida kesimini frontal proyeksiyalovchi P tekislik yordamida bajarish chizmasini bosqichma-bosqich hosil qilinishi 4.4-chizmada ko‘rsatilgan. Bu talabalarning mustaqil ishlarini bajarishga yordam beradigan ishlanmadir. U olti bosqichdan iborat:
а) geometrik jismning to‘g‘ri burchakli proyeksiyalarini chizish;
kesim shaklining tayanch (xarakterli) nuqtalarni aniqlash. Ular qirralarining P tekislik bilan kesishuvidan hosil bo‘ladi: 1', 2', 3'- nuqtalar. Kesim shaklini gorizontal va profil proyeksiyalarini aniqlash uchun frontal
49
proyeksiyadagi 1', 2', 3'-nuqtalarning gorizontal va profil proyeksiyalari tegishli qirralari aniqlanadi;
4.4-chizma.
kesim shaklining xarakterli nuqtalari aniqlangandan so‘ng, nuqtalar o‘zaro tutashtiriladi va hosil qilingan kesim yuzasi 450 burchak ostida shtrixlanadi;
kesim shaklining haqiqiy kattaligi joylashtirish usuli bilan aniqlangan. Kesim shaklining gorizontal va frontal proyeksiyalaridan o‘tkazilgan proyeksion
50
bog‘lovchi chiziqlar kesishuvida kesim shaklining haqiqiy kattaligiga tegishli bo‘lgan 10, 20, 30-nuqtalar aniqlangan;
f) Piramida yoyilmasini bajarish uchun, piramida qirrasining
haqiqiy kattaligini aniqlash zarur. Piramida asosining tomonlari Н tekislikka parallel bo‘lgani uchun haqiqiy kattalikda proyeksiyalanadi. Piramida qirralari hamma proyeksiya tekisliklariga kichrayib proyeksiyalanadi. Piramida qirrasining haqiqiy kattaligini aylantirish usuli bilan aniqlash 165, d-chizmada ko‘rsatilgan. So‘ngra piramida yoyilmasi quriladi. Ixtiyoriy tanlab olingan nuqtadan piramida qirrasiga teng bo‘lgan radiusda yoy chizib olingan. O‘tkazilgan yoyga piramida asosining tomonlariga teng kattalikda uchta vatar o‘lchab qo‘yiladi. Hosil qilingan asosining nuqtalari birlashtiriladi va o‘z navbatida, asosining nuqtalari piramida uchi S nuqta bilan ham birlashtiriladi. Bunda bukilish chizig‘ining yo‘g‘onligi S/3 ga teng ikki nuqtali shtrix-punktir chiziq bilan tasvirlanadi. Piramida yon qirralarining uzunligi o‘lchab qo‘yiladi va siniq chiziq hosil bo‘ladi. Shu siniq chiziqqa kesim shaklining haqiqiy kattaligi moslab quriladi. Piramida asosidagi siniq chiziqning biriga teng tomonli uchburchak qurilsa, uning asosining yoyilmasi hosil bo‘ladi. Natijada kesik piramida sirtining to‘liq yoyilmasi hosil bo‘ladi.
aksonometrik to‘g‘ri burchakli izometrik proyeksiyada quriladi. Avval piramida asosi quriladi va unda kesim shaklining gorizontal proyeksiyasi chiziladi va unga piramida balandligi o‘lchab qo‘yilsa, piramida uchi S aniqlanadi. Asosining uchlari piramida uchi S bilan birlashtiriladi va kesim shaklining gorizontal proyeksiyasidan vertikal bog‘lovchi chiziq o‘tkazilsa, ular piramidaning tegishli
qirralari bilan uchrashib, kesim shakli uchlarining izometriya proyeksiyasini hosil qiladi. 10, 20, 30-nuqtalar o‘zaro tutashtirilib, kesik piramida hosil qilinadi va kesim yuzasi shtrixlanadi.
51
Silindr kesimi
To‘g‘ri doiraviy silindr tekisliklar bilan kesilsa, uch xil kesim hosil bo‘lishi mumkin:
– kesuvchi tekislik silindr o‘qiga perpendikular bo‘lsa, kesim yuzasida aylana hosil bo‘ladi;
– kesuvchi tekislik silindr o‘qiga parallel bo‘lsa, kesim yuzida to‘g‘ri burchakli
to‘rtburchak hosil bo‘ladi;
– kesuvchi tekislik silindr o‘qiga og‘ma bo‘lsa, kesim yuzasida ellips hosil bo‘ladi (4.5-chizma).
4.5-chizma.
Silindr kesmini bajarish uchun silindrning to‘g‘ri burchakli proyeksiyasini qurish kerak bo‘ladi.
To‘g‘ri doiraviy silindr gorizontal proyeksiyalar tekisligiga aylana bo‘lib, frontal va profil proyeksiyalar tekisliklariga to‘g‘ri burchakli to‘rtburchak bo‘lib proyeksiyalanadi (4.6-chizma).
Kesuvchi Р tekislik frontal proyeksiyalovchi bo‘lsin. Kesim shakliga tegishli bo‘lgan nuqtalarni aniqlash uchun silindr asosidagi aylanani teng bo‘laklarga, masalan, sakkizga bo‘linadi. Hosil bo‘lgan nuqtalardan uning yasovchilari o‘tkaziladi va ularni kesuvchi tekislikning PV frontal izi bilan uchrashguncha
52
davom ettiriladi. Natijada Р tekislikning frontal izida 1', 2' va h.k nuqtalardan iborat silindr kesimining frontal proyeksiyasi hosil bo‘ladi.
Bu nuqtalar ellips kesim shakliga tegishli bo‘lib, uning frontal proyeksiyasi to‘g‘ri chiziq – tekislikning frontal izi bilan ustma-ust tushadi. Kesimning gorizontal proyeksiyasi silindr asosining gorizontal proyeksiyasi bilan ustma-ust tushib, u aylana bo‘ladi.
4.6-chizma.
Kesim shaklining ikki gorizontal va frontal proyeksiyasi yordamida uchinchi profil proyeksiyasi, kesishgan chizig‘iga tegishli nuqtalarni aniqlash yo‘li bilan quriladi. Topilgan nuqtalar lekalo yordamida birlashtiriladi. U ellips bo‘ladi.
Kesim shaklining haqiqiy kattaligi chizmada joylashtirish usuli bilan aniqlangan.
53
Do'stlaringiz bilan baham: |
