Amallar va sodda ifodalarni hisoblash. Katakka murojaat: nisbiy, absolyut va aralash murojaat

(2.8-ilova)

Guruhlarga topshiriq:
Topshiriq:B/BX/B usulidan foydalanib mavzuni yoriting.

Bilaman	Bilishni xohlayman	Bilib oldim

(Izoh: O’quvchilar berilgan topshriqlarni doskaga chiqib tushuntirib va taqdimot qilib berishadi. )

2. 
   9-ilova) Baholash mezoni
   

Guruhda ishlashni baholash jadvali

Guruh	Javobning aniqligi va toliqligi (2-5 ball)	Taqdim etilgan axborot yaqqolligi (2-5 ball)	Guruhning har bir a’zosi faolligi (2-5 ball)	Umumiy ball miqdori (2+3+4)	Baho (5/4)
1	2	3	4	5	6
1
2

Har bir guruh mezonlar bo’yicha ballarni jamlab, boshqa guruhlar chiqishini baholaydi. Guruh olgan baho guruhning har bir a’zosi bahosini belgilab beradi: 5 ball - «a’lo»; 4– «yaxshi»; 3 – «qoniqarli»; 2 ball – «qoniqarsiz».
Dars yakuni O’qituvchi o’tgan yangi mavzu bo’yicha tushunmagan savollarga javob beradi,darsni mustahkamlashdagi o’quvchilar javobini muhokama qilib, o’quvchilar bilimini baholaydi va darsni yakunlaydi.

2. 
   1-ilova )
   

Darsga faol ishtirok etgan o’quvchilarni o’qituvchi baholaydi

O`quvchilar faoliyatini baholash mezonlari

86-100 % 5 baho “a`lo”

71 - 85% 4 baho “yaxshi”

55 – 70% 3 baho «qoniqarli»

(3.2-ilova)
Uyga vazifa:

1. 
   Delphi interfeysi bo‘limlarini yozib oling.
   
2. 
   Delphi asosiy menyusi bo‘limlarini yozib oling.
   
3. 
   3-ilova)
   

T/r	Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1.	N. Tayloqov. “Informatika va axborot texnologiyalari”. O’rta ta’lim muassasalarining 10-sinfi va o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalarining o’quvchilari uchun darslik, T.:, “EXTREMUM-PRESS”,2017.

17-Mavzu

“Qisqa xabar” oynasini hosil qilish: ShowMessage

a. O’quv mashg’ulotining ta’lim texnologiyasi modeli

Mashg’ulot vaqti-2 soat	Talabalar soni: 26 –30 gacha
Mashg’ulot shakli va turi	Nazariy-yangi bilimlarni egallash bo’yicha o’quv mashg’uloti

O’quv mashg’ulot rejasi	“Qisqa xabar” oynasini hosil qilish: ShowMessage obyekti
O’quv mashg’ulotining maqsadi: O‘quvchilarga yangi mavzu bo’yicha nazariy tushunchalar berish, mavzu bo’yicha bilim va ko’nikmalarini shakllantirish
Pedagogik vazifalar: Yangi mavzu bilan tanishtiradi; - Yangi mavzu bo’yicha rejalarni tasniflaydi; Reja asosida bo’limlarni tushuntiradi; Reja bo’yicha yangi bilimlarni yoritib beradi.		O’quv faoliyati natijalari: Tinglaydilar va zarur bo’lsa yozib boradilar; Dars bo’yicha olgan bilimlarini tasniflaydilar; O’rganganlarini aytib beradilar; Tartibli ravishda aytib beradilar.
O’qitish metodlari		Axborotli kichik ma’ruza, tushuntirish, namoyish etish, aqliy hujum
O’quv faoliyatini tashkil etish shakllari		Ommaviy, jamoaviy
O’qitish vositalari		O’quv qo’llanma, proektor, slayd kompyuter
O’qitish sharoiti		Maxsus jixozlangan o’quv xona
Qaytar aloqaning yo’l va vositalarining yo’l va vositalari		Og’zaki nazorat: savol-javob

O’quv mashg’ulotining texnologik xaritasi

Ish bosqich lari va vaqti	Faoliyat mazmuni
	Ta’lim beruvchi	Ta’lim oluvchilar
1-bosqich. Mavzuga kirish (5 daq.)	Tashkiliy qism 1. O’quvchilarning mashg’ulotga tayyorgarligi va davomati tekshiriladi	Mashg’ulotga tayyorlanadilar
2-bosqich. Asosiy (65 daq.)	Tayanch bilimlarini faollashtirish 1. Uyga berilgan vazifalar nazorat qilinadi hamda o’tilgan dars bo’yicha o’quvchilarga savollar berilib baxolanadi. Maqsad va vazifani belgilanishi: Mashg’ulotning nomi, rejasi, maqsad va o’qitish natijalar bilan tushuntiriladi. Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar bilan tanishtiradi, O’quv mashg’ulotida o’quv ishlarini baxolash mezoni va ko’rsatkichlari bilan tanishtiradi. Ta’lim oluvchining bilimini faollashtirish Tezkor savol-javob, aqliy hujum Yangi o’quv material bayoni Nazariy mashg’ulotning rejasi va tuzulishiga muofiq, o’qitish jarayonini tashkil etish bo’yicha xarakatlar tartibini bayon etadi, Asosiy holatlarni yozdiradi. Slaydlarni Power Point tartibida namoyish va sharxlash bilan mavzu bo’yicha asosiy nazariy holatlarni bayon qiladi. Yangi o’quv materiallarini mustahkamlash Mustahkamlash uchun savollar beradi. Jarayon kichik guruhlarda davom etishini ma’lum qiladi. Kichik guruhlarga bo’ladi, kichik guruhlarda ishlash qoidasi bilan tanishtiradi, har bir guruhga topshiriq beradi va baholash mezoni bilan tanishtiradi. Ishni bajarish yo’riqnomasini beradi. Guruhlarda ishlashni boshlashga ruxsat beradi. Har bir kichik guruh ishtirokchisi vazifani bajarish tartibini tushunganligini aniqlash maqsadida qaytar aloqa o’tkazadi. Ishga ajratilgan vaqt tugaganini ma’lum qiladi, guruhlar taqdimotini tashkil qiladi, Guruh a’zolariga diqqat bilan eshitishlarini va savollar berishlarini, shu bilan birga o’zaro bir-birlarini baholashlarini eslatadi. Javoblarni to’ldiradi va qisqacha hulosa beradi. Guruhlar ishini o’zaro baxolashni o’tkazadi, mavzuning har bir qismi bo’yicha xulosalar qiladi, eng asosiylariga e’tibor qaratadi, berilayotgan ma’lumotlarni daftarga qayd etishlarini eslatadi. Mavzuning kasbiy faoliyatlardagi ahamiyati bilan bog’lab mavzuni yakunlaydi.	Uy vazifalarini taqdim etadilar. Savollarga javob beradilar. Mavzu nomi va rejasini yozib oladilar. Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar. Yozib oladilar. Diqqat qiladilar Savollarga javob beradilar Topshiriqni bajaradilar Kichik guruhlarga bo’linadilar Kichik guruhlarda ishlash qoidasi bilan tanishadilar Xar bir guruh o’z topshiriq varaqlari bo’yicha faoliyatini boshlaydi Har bir guruh sardorlari chiqib o’z ishlarini taqdim qilishlarini aytadi. Berilgan qo’shimcha savollarga javob beradilar, Guruh ish natijalarini o’zaro baxolaydilar, Ma’lumotni daftarga qayd etadilar.
3-bosqich. Yakuniy bosqich (10 daq.)	Mashg‘ulot yakuni Faol ishtirok etgan o‘quvchilarni javoblarini izohlab baholaydi va rag‘batlantiradi Uyga vazifa berilishi: Kelgusi mashg’ulotga vazifa va uni bajarish yuzasidan yo’riqnoma beradi	Baholari bilan tanishadilar Topshiriqni yozib oladilar

Tashkiliy qism (1.1-ilova)

Assalomu alaykum	Meni ismi sharifim Mamatqulov Nodirbek Informatika va axborot texnologiyalari fani o’qituvchisiman . Sizlarga Informatika va axborot texnologiyalari fanini olib boraman .	O’quv xonasini darsga tayyorligi to’g’risida o’zini fikrini bildiradi.
Davomatni aniqlab oladi.		Kurs bo’yicha dastlabki tasavvurni beradi.

Tayanch bilimlarini faollashtirish:
O`tilgan mavzuni takrorlash uchun aqliy xujum savollari
(2.1-ilova)

Аqliy hujum qoidasi: Hech qanday birga baholash va tanqidga yo’l qo’yilmaydi! Таklif etilayotgan g’oyani baholashga shoshma, аgarda u hattoki ajoyib va g’aroyib bo’lsa ham hamma narsa mumkin. Таnqid qilma, hamma aytilgan g’oyalar qimmatli teng kuchlidir. O’rtaga chiquvchini bo’lma! Тurtki berishdan o’zingni ushla! Маqsad miqdor hisoblanadi! Qancha ko’p g’oyalar aytilsa, undan ham yaxshi: yangi va qimmatli g’oyalarning paydo bo’lishi uchun ko’p imkoniyatdir. Agarda g`oyalar qaytarilsa,xafa bo`lma va xijolat chekma. Tassavurni “Jo`sh urishiga” ruzsat ber!

O’quvchilarning o’tgan dars yuzasidan olgan bilimlarini aniqlash maqsadida Aqliy hujum usulidan foydalanaman.
“Aqliy hujum” savollari:

1. 
   Delphi komponentalar panellarida nimalar joylashgan?
   
2. 
   Delphi ilova oynasi qanday vazifa bajaradi?
   
3. 
   Delphi ilovalari Pascaldagi dasturlardan nimasi bilan farq qiladi?
   
4. 
   Turbo Pascal da standart funksiya va protsedura qatnashgan ikkita dastur tuzing.
   
5. 
   Turbo Pascal da yangi funksiya va protsedura qatnashgan ikkita
   

dastur tuzing.


Maqsad va vazifaning belgilanishi:
(2.2-ilova)
Mashg’ulotning nomi, rejasi, maqsad va kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi va yozib olishlarini aytadi.

(2.3-ilova) Tezkor so’rov usuli orqali bilimlarni faollashtiradi.

Tezkor so’rov uchun savollar Delphi komponentalar panellarida nimalar joylashgan? Delphi ilova oynasi qanday vazifa bajaradi? Delphi ilovalari Pascaldagi dasturlardan nimasi bilan farq qiladi? Turbo Pascal da standart funksiya va protsedura qatnashgan ikki ta dastur tuzing.

5. Turbo Pascal da yangi funksiya va protsedura qatnashgan ikkita

1. 
   Ilova oynasiga boshqarish tugmasini joylash. Oldingi darsdagi birinchi ilovamiz hech qanday vazifani bajarmaydi. Endi bu kamchilikni bartaraf qilamiz. Yangi ilova yaratamiz va uning o‘lchamlarini 225 ga 400 qilib o‘rnatamiz. Sarlavhasini esa ikkinchi dastur deb o‘zgartiramiz. Ilova oynasiga boshqarish obyekti: boshqarish tugmasini o‘rnatamiz.
   

2. 
   Boshqarish tugmasining xossalarini o‘rnatish. Ilova oynasining xossalari bo‘lgani kabi unga joylangan boshqarish tugmasining ham o‘z xossalari bor. Ularni ham o‘zgartirish mumkin. Bu ikki obyektning ko‘pgina xossalari bir xil vazifani bajarishi bu ishni ancha osonlashtiradi. Dastlab boshqarish tugmasi: Button1ni uning ustida sichqonchaning chap tugmasini keltirib tanlab olamiz. Obyektlar dispetcheri (Object TreeView) da Button1 ajralib turadi va Obyekt inspektori (Object Inspector) oynasida Button1 obyektining xossalari ro‘yxati paydo bo‘ladi. Unda dastlab Caption xossasida tugmaning sarlavhasini ‘++’ ga o‘zgartiramiz.
   

3. 
   Boshqarish tugmasiga hodisalarni bog‘lash. Button1 tugmasi ilovada biron bir vazifani bajarishi kerak. Uni bosganimizda ilova o‘z oynasining o‘lchamlarini 16 va 9 ga kattalashtirsin.
   

Bajarish. Topshiriqni bajarish bu tugmani ikki marta bosishdan boshlanadi. Natijada ekranda dastur kodi oynasi paydo bo‘ladi. uning kursor turgan joyiga
Form1.Width:=Form1.Width+16; Form1.Height:=Form1.Height+9;
satrlarni kiritamiz. F9 tugmasini bosib, ilovani ishga tushiramiz va uning to‘g‘ri ishlashini tekshirib ko‘ramiz.

1. 
   Ikkinchi ilovaning kamchiliklari. Ikkinchi ilovani ishga tushirib, undagi
   

“++” tugmasini ming marta bossak, ilova ekranining eni 16000 pikseldan oshib ketadi. Bu esa dasturchi uchun kechirib bo‘lmas xato. Uni bartaraf qilish uchun ilova oynasi eni ming pikseldan oshsa, boshqa kattalashtirmaslikka kelishib olamiz. Lekin foydalanuvchi tugmani bossada, unda hech qanday o‘zgarish ro‘y bermasa, dasturning to‘g‘ri ishlayotgani unda shubha tug‘dirishi mumkin.

2. 
   ShowMessage protsedurasi. Buning oldini olish uchun ilova o‘z oynasi eni 600 dan oshib ketganligi haqida ekranga alohida oynada xabar chiqarsin. Bu ishni ShowMessage orqali amalga oshiramiz.
   

Ikkinchi ilovadagi Button1 tugmasini ikki marta bosib, paydo bo‘lgan protseduradagi avvalgi ikki operatorni quyidagicha qayta yozib chiqamiz:
If Form1.Width<600 then begin
Form1.Width:=Form1.Width+16;
Form1.Height:=Form1.Height+9; End else
ShowMessage(‘Oyna boshqa kengaymaydi’);
Ilovani ishga tushirib, uning tugmasini bir necha marta bossak, ekranga quyidagi yozuv chiqadi. Undagi OK tugmasini chertmagunimizcha, ilova o‘z ishini to‘xtatib turadi. IntToStr funksiyasi. Ilovaning ishini yanada yaxshilaymiz. Ilova o‘z oynasining o‘lchamlarini o‘zgartirganda ular qanday bo‘lgani bizga mavhumligicha qolmoqda. Uni ilova oynasiga chiqarishning iloji bormi?
Hozircha biz buning bitta yo‘lini bilamiz: oyna o‘lchamlarini oyna sarlavhasiga chiqarish. Buning uchun
Form1.Caption:=Form1.Height+’*’+Form1.Wide; operatoridan foydalanamiz. Lekin bu operatordan foydalanib bo‘lmaydi, chunki unda bir turdagi o‘zgaruvchiga ikkinchi turdagi o‘zgaruvchini kiritishga urinish bo‘layapti. Delphida bu xatoga olib keladi.
Butun son turidagi kattalikni matn satri turidagi kattalikka o‘tkazish uchun IntToStr (integer to string – butundan satrga olingan) funksiyasidan foydalanamiz:
Form1.Caption:=’(‘+IntToStr(Form1.Height)+’*’+IntToStr(Form1.Wide)+’)’; Unga ilovaning haqiqiy nomini ham qo‘shib qo‘yamiz:
Form1.Caption:=’Uchinchi ilova’+ Form1.Caption;
Button1 tugmasini ikki marta bosib, dastur kodi oynasini chaqiramiz va oxirgi ikki satrni unga qo‘shib qo‘yamiz: If Form1.Width<600 then begin
Form1.Width:=Form1.Width+16;
Form1.Height:=Form1.Height+9; End else ShowMessage(‘Oyna boshqa kengaymaydi’);
Form1.Caption:=’(‘+IntToStr(Form1.Height)+’*’+IntToStr(Form1.Width)+’)’;
Form1.Caption:=’Uchinchi ilova ’+ Form1.Caption;
Ilovani ishga tushirib, uning sarlavhasi o‘zgarishini kuzatamiz:

(2.5-ilova) Yangi o’quv materialining slaydli taqdimoti (alohida ilova qilinadi).
Yangi o’quv materialini mustahkamlash
(2.6-ilova) Mustahkamlash uchun savollar 1. Ikkinchi ilovaning kamchiligi nimada?

2. 
   ShowMessage ning vazifasi nimada?
   
3. 
   IntToStr funksiyasi nima vazifani bajaradi?
   
4. 
   Uchinchi ilovani shunday o‘zgartiring-ki, u a) ilova oynasining eni
   

800 dan, b) ilova oynasi bo‘yi 450 dan oshsa ekranga ogohlantiruvchi yozuvni chiqarsin. (2.7-ilova)
Kichik guruhda ishlash qoidasi:
Guruhlarda ishlash qoidasi
 Sherigingizni diqqat bilan tinglang.
Guruh ishlarida o’zaro faol ishtirok eting, berilgan topshiriqlarga javobgarlik
bilan yondashing.
Agar yordam kerak bo’lsa, albatta murojaat qiling.
Agar sizdan yordam so’rashsa, albatta yordam bering.
Guruhlar faoliyatining natijalarini baholashda hamma ishtirok etishi shart.
Quyidagilarni aniq tushunishimiz lozim:

• 
  Boshqalarga o’rgatish orқali o’zimiz o’rganamiz!
  
• 
  B iz bitta kemadamiz: yoki birgalikda suzib chiqamiz, yoki birgalikda cho’kib ketamiz.