Амаliy pedagogika vа psixologiya kafedrasi ijod psixologiyasi fanidan маъруза матнлари ишланмаси

Mavzuни мустаҳкамлаш учун саволлар

1. 
   Ижоднинг асосий стимули нима?
   
2. 
   Ижод антистимули нима?
   
3. 
   Ижодий жараёнда шахс ҳиссиётлари, установкалари ва мотивацияси қандай намоён бœлади?
   

Амалий машғулотлар учун вазифалар

1. 
   Гуруҳда ижодий фаолиятни стимулловчи омилларни кузатинг.
   
2. 
   Ижодий гуруҳда тормозловчи омилларни кузатинг.
   
3. 
   Œз ижодий фаолиятингизда қандай ҳиссиётлар стимул бœлганлигини субъектив кузатиш воситасида аниқланг.
   

VI mavzu. ИЖОДИЙ ҚОБИЛИЯТЛАРНИ АНИҚЛАШ

Darsning maqsadi: talabalarda ijodiy fajliyat mohiyati to’g’risida tushuncha hosil qilish. Ijodning umumiy tuzilishi va motivlari haqida, uning ahamiyati va vazifalari haqidagi tushunchalarni shakllantirishdir.
Tayanch iboralar: umumiy qoboloyatlar, maxsus qobiliyatlar, creativlik testlari, psixika.
Dars o’tish usuli: ma’ruza.
Pedagogik texnologiyalar: interaktiv usullar, aqliy hujum, klaster, an’anaviy usullar.
Dars o’tish vositalari: kompyuter texnologiyalari tadbiqi: slaydlar, animasiyalar, elektron darslik, elektron ma’ruza, elektron qo’llanmalar.
Mashg’ulotning xronologik xaritasi: kirish, masalaning qo’yilishi – 10 minut; 1-savol – 20 minut; 2-savol – 20 minut; 3-savol – 20 minut; xulosalar – 10 minut.


Darsning mazmuni:

VI.1. Œқувчиларда ижодий қобилиятларни аниқлаш. Ижодий потенциал самарага қараб баҳоланади. Уни аниқлаш, олдиндан кœра олиш керак. Œқувчиларнинг ижодий иқтидорини аниқлаш учун фақат œзлаштиришга эмас, ноакадемик қизиқишларга ҳам эътибор бериш керак бœлади. Педагог В. Литвинов œзининг синфдоши Юзикни эслайди. Унинг ҳеч қайси фанни умуман œзлаштира олмаганлигини, лекин балиқ овлашда ҳаммадан, балиқ овининг моҳир усталаридан ҳам зœр овлаганлигини айтади. Балиқ ови одамдан фақат жисмоний чаққонликни эмас, балки нозик кузатувчанликни, табиатни ва унинг инжиқликларини, балиқлар хулқ-атворини яхши билишни талаб қилади. Бир сœз билан айтганда, у бироз рассом, бироз олим, бироз натуралист ва, албатта, ақлли бœлиши керак. Демак, Юзикда бор иқтидор очилмаган, аниқланмаган ва бунда œқитувчиларнинг, айниқса, биринчи œқитувчиларнинг хатоси бор, дейди В. Литвинов.

Ижодий қобилиятларни аниқлаш мактабда уларни бевосита рағбатлантириш билан боғлиқ. Қобилиятларни ҳар куни машқ қилдириш, тренинг қилиш ва ривожлантириш лозим. Улар намоён бœлиш учун қулай вақтни кутиб тура олмайди, сœнади. Қобилиятларни ривожлантириш учун кичик ёш даврлари сензитив бœлади.
Мактабда қобилият учқунларини рағбатлантириш оддий нарсалардан бошланади. Биринчи йил œқитувчи œқувчиларга фақат дарсликдаги материални эсга туширишни талаб қилувчи саволларни 99% гача беради. Қолган 1% саволларгина ижодий фикрлашни талаб қилади.
Œқитувчилар ностандарт тафаккур ва мустақил фикрни стимулловчи саволлар тузишлари œқувчиларнинг қобилиятларини аниқлашга ёрдам беради.
Иқтидорли œқувчи ва фикрлаш доираси чекланган œқитувчи орасидаги совуқ мулоқот, ҳатто, зиддият юқори синфларга бориб типиклашиб бориши мумкин. Нима учун? Масалан, география œқитувчиси œқувчилардан конспект ёзиш ва географик контурни бœяшни талаб қилади. Баъзи œқувчиларга фанни œзлаштиришда бу усул самарали бœлиши мумкин. Аммо, география бœйича иқтидорли œқувчига бу машғулот бемаъни туюлади. Бу ҳол ижодий фикрни рағбатлантиришнинг акси ҳисобланади.
Ностандарт фикрлаш талаб қилинадиган фанлар – математика ва физика. Биология, география, тил эрудицияни талаб қилади. Тарих эса кœп билимлар заҳирасини талаб қилади. Химиядан иқтидорли деб тан олиниш учун мактаб дастуридан ташқари билимларга эга бœлиш керак. Фанлар бœйича иқтидорлиларни танлаш ва рағбатлантиришда юқоридаги хусусиятларни ҳисобга олиб саволлар тузилади ва конкурс ҳамда олимпиадалар œтказилади.