Aholi geografiyasi – iqtisodiy geografiyaning muhim va alohida tarmog’I

A.P.Komnko, B.Babanin
lar tomonidan xam demografik bashoratlar ishlab 
chiqilgan. Demografik bashoratning uslublari eas Rossiyalik aholishunos olimlar 
A.Ya. Boyarskiy B.Tsi. Urlanis, V A. Borisov 
ishlarida keng o’rin olgan. 
O’zbekistonda demografik bashoratni ishlab chiqishi asosan 
1960
yillardan 
boshlanadi. Respublikada dastlabki demografik bashoratlar aholishunos olim 
M.K.Qoraxonov. 
raxbarligida 
1962-1980 
yillarda ishlab chiqilgan. Keyinchalik 
Respublikada 
Mullajonov, Ubaydullayeva, Ali-Qoriyev, Boriyeva, Maqsakova 
boshqalar xar tomonlama mukammal bashoratlar ishlab chiqishdi. 
30
yilgacha 
bo’lgan davr uchun xisoblanadi. Ushbu bashoratda aholini tug’ilish va o’lim 
jarayonlari, aholi migrassiyasida sodir bo’lishi mumkin bo’lgan o’zgarishlar ilmiy 
asosda o’rganiladi va bashorat tuzishda xisobga olinadi.
Uzoq muddatli 
demografik bashoratlar 
30-60
yilda qo’llanadi. Bunday 
bashoratlar aholi tug’ilishi va o’liminign kelajakdagi o’zgarishlar xaqidagi 
gepotezalarga asoslangan. Uzoq muddatli demografik bashoratga aholi tigrassiyasini 
xisobga olish bir muncha murakkabroq kechadi. Chunki aholi migrassiyasi ijtimoiy-
iqtisodiy o’zgarishlar bilan bir qatorda jamiyatda, tabiatda yuz bergan yasodifiy 
jarayonlar bilan xam bog’liqdir. Shu tufayli uzoq muddatli demografik 
bashoratlarning aniqlik darajasi nisbatan pastroq bo’lishi mumkin.
Demografik bashorat uslublari. 
 
Demografik bashoratnign eng oddiy uslubi aholi umumiy sonini ma’lum davrdagi 
o’zgarishini aniqlashdir. Bu uslubda bashorat qilinayotgan davrning boshlanoshodagi 
demografik xolat asos qilib olinadi va xolatga asosan bashorat qilinadigan davr uchun 
aholi soni xisoblanadi. Ushbu uslub quyidagi formulada o’z aksini topgan.