Қадими Шарқ ва Ғарб фалсафаси вужудга

Асосий йўналишлар
Ислоҳатлар (Реформация) 
фалсафаси;
Сиёсий фалсафа;
Социалист-утопиячилар 
фалсафаси

---

63
Ислоҳотлар (Реформация) фалсафаси
Мақсадлари
Католицизм 
ислоҳоти;
Черков 
демократизац
ияси;
Худо, черков 
ва диндорлар 
ўртасида 
янада 
адолатли 
муносабатлар
ни ўрнатиш.
Сабаблар
Феодализм инқирози;
Савдо-саноат буржуазияси синфининг вужудга келиши 
ва кучайиши;
Феодал тарқоқликнинг кучсизланиши, Европа 
давлатларининг кучайиши;
Давлат раҳбарлари ва сиёсий элитанинг Рим Папаси 
ва Католик Черковининг чексиз, миллий давлатлардан 
устун турувчи умум Европа ҳукумронлигидан 
манфаатдор эмаслиги;
Инқироз, Католик Черковининг маънавий 
парчаланиши, унинг халқдан ажралиб қолганлиги, 
ҳаётдан орқада қолиши, индульгенциялар бериш 
амалиёти;
Гуманизм ғояларининг оммалашуви;
Шахс ўз ўзини 
англашининг ўсиши, 
индивидуализм
Динсизлик, гусизм каби антикатолик диний-фалсафий 
таълимотлар таъсирининг кучайиши.
Асосий оқимлар
Халқ ҳаракати
Бюргер-
евангелизм 
(унинг 
етакчилари –
М.Лютер, 
У.Цвингли, 
Ж.Кальвин);

---

64
Энг машҳур гуманист-файласуфлар
Данте Алигьери
(1265-1321)
«Тангри комедияси» 
муаллифи
Франческо Петрарка
(1304-1371) – «Ашулалар 
китоби», «Оламга 
нафрат» ва бошқа 
асрлар муаллифи
Лоренцо Валла
(1507-1557) «Асл 
эзгулик сифатидаги 
лаззатланиш ҳақида» 
асарининг муаллифи

---

65
Данте ўз 
асарларида 
қуйидагиларни 
билдирган
Насронийликни улуғлаган, шу 
билан бирга насронийлик 
таълимотининг тушунтириб бўлмас 
ғояларини кулгига олган;
Инсонни улуғлаган;
Инсон фақатгина Худо яратган 
вужуд ғоясидан узоқлашган;
Инсонда ҳам Худонинг, ҳам 
табиатнинг хусусиятлари мавжуд ва 
улар бир бирига мос келади;
Инсоннинг баҳтли келажагига ва 
ибтидоий эзгулигига ишонади;

---

66
Петрарка схоластикага зид бўлган ғояларни 
адабиётга, фалсафага ва маданиятга олиб киради
Инсон ҳаёти бир марта берилади 
ва у такрорланмасдир;
Инсон Худо учун эмас, ўзи учун 
яшамоғи лозим;
Инсон шахсияти жисмоний ва руҳий 
жиҳатдан эркин бўлиши керак;
Инсонга танлаш ва ўзини намоён 
этиш эркинлиги хосдир;
Инсон ўз кучига ишонган ҳолда 
баҳтга эришиши мумкин ва бунинг 
учун етарлича имкониятларга эга;
Ўлимдан кейинги ҳаёт мавжуд эмас 
ва мангуликка фақат инсонлар 
ҳотирасидагина эришиш мумкин.
Инсоннинг ички ва ташқи олами 
гўзалдир.
Инсон ўзини Худога 
бағишламаслиги ва ҳаётдан 
лаззатланиши лозим;

---

67
Лоренцо Валла ўз асарида 
қуйидагиларни билдирган
Черков ғояларини рад 
этган;
Схоластикани сунъийлиги ва 
ҳақиқатга тўғри келмаслиги 
учун танқид қилган;
Оламнинг марказида 
инсонни қўйган;
Инсон ва унинг ақли 
имкониятларига ишонган;
Аскетизм ва 
таркидунёчиликни рад 
этган;
Инсоннинг моддий ва маънавий 
эҳтиёжларини қондириш орқали 
лаззатланишни энг олий баҳт деб билган.
Эркак ва аёл тенглиги 
тарафдори бўлган;

---