Adabiyotshunoslik asoslar

Matnshunoslik  -  badiiy  asarlarning  variantlari,  nusxalari  va  turli 

qo`lyozmalarini  solishtirish  asosida  originalga  yaqin  bo`lgan  matnni  tiklaydi, 

xatoliklarni  bartaraf  qiladi,  keyin  kiritilgan  o`rinlarni  topib,  originalni  ulardan 

tozalaydi  va  tushib  qolgan  o`rinlarni  to`ldiradi.  Masalan,  «Maxabxorat»ning  matni 

1919-1967 yillar davomida olib borilgan tekstologik tadqiqot natijasida tiklangan. Bu 

ishni  mashhur  hind  olimi  R.G.Bxandarkar  boshqargan.  Buning  uchun  1250  ta 

qo`lyozma  o`rganib  chiqilgan.  SHulardan  734  tasi  tanlab,  asos  qilib  olingan.  Katta 

hajmda 13 ming betdan iborat tanqidiy matn nashr etilgan. Tanqidiy matn 100 ming 

shlok (1 shlok 2 misra), ya’ni 200 ming misraga yaqin. 

 

  Manbashunoslik  -  adabiyot  tarixi,  nazariyasi,  adabiy  tanqid,  ayrim 

yozuvchilar,  adabiyotshunoslikning  ma’lum  muammolariga  oid  ilmiy,  tanqidiy 

manbalarni to`plashdir. Manbashunoslik bu manbalarni topish, qidirish, ro`yxatlarini 

tuzish,  sistemalashdan  iborat.  Ilmiy  ish  qilishdan  oldin  ham  manbalar  to`planadi. 

Bunda  ayrim  masalalarning tarixi,  fanning  tarixi,  jumladan,  adabiyotshunoslik tarixi 

o`rganiladi. 

---

 

 Atributsiya  -  muallifi  noma’lum  manbalarning  muallifini  aniqlashdir. 

Masalan,  Xomer  masalasi,  SHekspir  masalasi,  Lutfiyning  «Gul  va  Navro`z»  asari, 

Durbekning «Yusuf va Zulayho» dostoni va boshqalar. 

 

«Yusuf  va  Zulayho»  dostoni  an’ana  bo`yicha  Durbekniki  deb  kelinadi. 

Frantsuz olimi E.Bloshe doston Navoiyniki deydi. D.Voronskiy dostonni Ulug`bekka 

nisbat  beradi.  Afg`on  olimi  Juzjoniy  Homidiy  Balhiyga  nisbat  beradi.  1979  yilda 

M.Diyoriy dostonni YOdgorbek Jahonmulk o`g`liniki deydi. J.Lapasov XU asr shoiri 

«Sozlar munozarasi» asarining muallifi Ahmadiy bo`lsa kerak, - deydi.  

 

YOki  «Gul  va  Navro`z»  dostoni  Lutfiyga  nisbat  berilgan.  Lekin  tadqiqotlar 

doston Haydar Xorazmiy qalamiga mansubligini to`la tasdiqladi. 

 

Bibliografiya 

(biblio-so`z, 

grafo-yozuv) 

- 

badiiy 

adabiyot 

va 

adabiyotshunoslikka  oid  adabiyotlar  ro`yxatini  tuzish,  ularga  annotatsiya,  obzor 

yozish.  Ilmiy  o`rganish  lozim  bo`lgan  manbalar  ko`rsatkichi.  Yangi  chiqqan 

adabiyotlar, badiiy asarlar, maqola va materiallarni hisobga olib boradi. 

 

Bibliografik  to`plamlar,  bibliografik  ko`rsatkichlar,  kitob  yilnomalari,  jurnal 

materiallari  yilnomalari,  gazeta  materiallari,  kutubxonalardagi  kataloglar  (katalog  - 

yunoncha «qayd etish»), alfavit katalog, sistematik katalog. 

 

Bibliografiya  -  kitoblarning  yozilgan,  ko`chirilgan,  bosib  chiqarilgan  vaqti, 

joyi,  ba’zan  mazmuni,  muallifga  oid  to`plamlarni  ma’lumotlarini  to`playdi,  ularga 

annotatsiya yozadi.