«Adabiyot» 5-sinflar uchun

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu:

ASQAD MUXTOR (1920-1996)

XX asr o‘zbek she’riyati, nasri, tarjimachilik san’ati va dramaturgiyasi rivojida Asqad Muxtorning alohida xizmatlari bor. Jahon adabiyotining eng sara namunalarini puxta o‘rgangan, badiiy ijodga juda jiddiy faoliyat turi sifatida qaragan bu adib o‘zidan boy va ibratli adabiy meros qoldirdi.

Asqad Muxtor 1920-yilning 23-dekabrida Farg‘ona shahrida temiryo‘lchi oilasida dunyoga keldi. Oiladagi uchinchi farzand bo‘lgan Asqad endigina 11 yoshga to‘lganida otasi vafot etadi. O‘n ikki yetim bolani boqib katta qilish oson ish emas edi. Asqadjon balog‘at yoshiga yetguncha bolalar uyida tarbiya topadi, o‘qiydi. 1936-yilda u Toshkentga kelib jurnalistlar tayyorlaydigan kurslarga o‘qishga kiradi, gazeta tahririyatida ishlaydi.

Keyingi taqdiri badiiy va publitsistik ijod bilan bog‘liq ekanini anglagan Asqad Muxtor 1938-yilda Samarqanddagi dorulfununga o‘qishga kiradi. Urush yillari bu ilm dargohi O‘rta Osiyo dorilfununiga qo‘shilishi munosabati bilan ko‘pchilik qatori A. Muxtor ham Toshkentda o‘qishni davom ettiradi.

Universitetni muvaffaqiyatli tamomlagach, uni Andijonga ishga yuboradilar. Bu yerdagi Pedagogika institutida uch yil davomida o‘zbek adabiyoti kafedrasi mudiri lavozimida faoliyat ko‘rsatadi.

1945-yilda Asqad Muxtorning taqdiri yana Toshkent bilan bog‘lanadi. U o‘z davrining ko‘zga ko‘ringan matbuot nashrlari -«Yosh leninchi», «Qizil O‘zbekiston» gazetalarida bo‘lim mudiri, mas’ul kotib vazifalarini bajaradi. Bu yillari uning badiiy va publitsistik matn ustida ishlash qobiliyati charxlanadi.

1960-1965-yillar oralig‘ida Asqad Muxtor Respublikaning eng yirik adabiy nashri — «Sharq yulduzi» jurnaliga muharrirlik qiladi. Uning «Guliston» jurnaliga, «O‘zbekiston adabiyoti san’ati» haftalik gazetasiga bosh muharrirlik qilgan yillarini hamkasblari iliq xotiralar bilan yodga olishadi. Chunki bu yillari mazkur nashrlarda o‘zbek adabiyotining puxta tahrirdan chiqarilgan eng sara asarlari chop etilgandi. O‘sha gazeta va jurnal tahririyatlarida xizmat qilgan ko‘plab yosh yozuvchi-shoirlar keyinchalik milliy adabiyotimizning yorqin namoyandalariga aylandilar. Respublikada “Asqad Muxtor tahrir maktabi” degan haqli ibora bejiz paydo bo‘lmagandi. Zero, adabiy matn ustida tinimsiz ishlash, uni tahrir orqali jilolash san’atini juda ko‘pchilik aynan Asqad Muxtordan o‘rgangandi.

Asqad Muxtor badiiy ijodga juda yoshligidan qiziqdi. Uning «Tilak», «Tong edi», «Totli damlar» singari ilk she’riy asarlaridayoq (1935-1938) adabiyotdan juda ko‘p narsani kutuvchi, unga butun umrini bag‘ishlashga tayyor lirik qahramon qiyofasi gavdalangandi.

Ikkinchi jahon urushi yillari Asqad Muxtor poeziyasining asosiy mavzusi, o‘z-o‘zidan, urush bilan bog‘landi. Yosh ijodkorning kuchli pafosga yo‘g‘rilgan «G‘alaba ishonchi», «Jangchining bayram kechasi», «Tug‘ishganlar qaytdi», «Sog‘inish» singari o‘nlab she’rlari urush davri o‘zbek poeziyasi namunalari bo‘lib qoldi.

Uning «Po‘lat quyuvchi» (1947), «Hamshaharlarim» (1949), «Rahmat, mehribonlarim» (1954), «Chin yurakdan» (1956), «99 miniatura» (1962), «Karvon qo‘ng‘irog‘i» (1964), «She’rlar» (1966), «Quyosh belanchagi» (1971), «Sizga aytar so‘zim» (1978) singari she’riy to‘plamlarini kuzatib, shoirning ijodiy balog‘atga yetishish jarayonini anglash mumkin.