Abdulla sher axloqshunoslik


M illiy istiqlol g‘oyasi: asosiy tushuncha va tam oyillar. Т ., « 0 ‘zbekiston», 2 0 0 0 , 6-b



Download 10,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/209
Sana07.07.2022
Hajmi10,65 Mb.
#753233
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   209
Bog'liq
Axloqshunoslik (Abdulla Sher) (1)

1 M illiy istiqlol g‘oyasi: asosiy tushuncha va tam oyillar. Т ., « 0 ‘zbekiston», 2 0 0 0 , 6-b .
2 0 ‘sh a manba, 7-b.
www.ziyouz.com kutubxonasi


va h.k. siyosiy-iqtisodiy va ijtim o iy -m a’naviy x a tti-h a ra k a tla rn in g
ham m asi aw aldan belgilab q o ‘yilar, fu q aro h rd an jonli robotlar tarzida 
yashash talab qilinar, aks holda har qanday shaxs qam oqqa yoki ruhiy 
kasalxonaga ta sh la n a r yoki fuqarolikdan m ah ru m qilinib, b ir u m r 
m uhojirlikka, hatto o ‘lim ga m ahkum etilar edi. A na shunday «temir» 
siquv va q o ‘rquv ostida yashagan xalqning birdan ozodlikka chiqishi, 
d a f atan ham m a o ‘zini erkin his qilishi silliq kechishi m um kin emasligi, 
hattoki m a’lum darajada xavfli ekani tabiiy. Bu — xuddi koptokni kuch 
bilan suvga bosib turib, keyin birdan qo‘yib yuborgan paytingizdagi 
h e c h zaruratsiz osm onga k o ‘tarilishiga o ‘xshaydi. U — koptokning n o r­
m al holati emas. Shunga o ‘xshab, nogahon o'zin ing kishandan ozod 
b o 'lg an in i his etgan individ m utlaq erkinlik d a ’vosini qiladi. Endi o ‘tish 
davrining jam iyat uchun eng xatarli davri boshlanadi: o ‘nlab turli-tum an 
harakatlar, oqimlar, partiyalar vujudga keladi, ularning aksariyati berilgan 
erkinlikdan siyosiy firibgarliklar vositasida hokimiyatni qo‘lga olish uchun 
foydalanadi; turli ekstrim istik, diniy-aqidaparast guruhlar paydo bo'lib, 
o ‘z q o ra n iy a tla rin i, x u d b in o n a m aq sa d larin i am alga o sh irish d a
«erkinlik», «haqiqat», «adolat», «tenglik», «musulmonchilik» shiori ostida 
h a ra k a t q ilad ilar. Bu — b ir to m o n d a n . Ik k in c h i to m o n d a n esa, 
yulg‘ichlik, ftribgarlik, kazzoblik, poraxo‘rlik keskin oshadi. A na shunday 
ijtim oiy-siyosiy m u h itd a davlatning tashviqot-targ‘ibot tashkilotlari va 
a d liy a-h uq uq idoralari to m o n id an olib boriladigan ishlar k o ‘zlangan 
darajada sam ara b erm aydi, ular tashqi omil sifatida aholining barcha 
qatlam larini qam rab ololm aydi, davr ular bilan yonm a-yon ichki omil 
m avjud bo'lishini ham taq o zo qiladi.
Bu ichki om il m a’naviyat, birinchi navbatda, uning o ‘zagi b o ‘lmish 
axloq. O dam lar qalbi va ongini egallashda axloqqa teng keladigan omil 
y o ‘q. Shu sababdan h a m respublikam iz rahbariyati m ustaqillikning 
dastlabki ku nlaridanoq axloqiy tarbiyaga katta aham iyat berib keladi. 
Z ero, axloqning yuksak aham iyatini anglab yetgan jamiyatgina o ‘z buguni 
va kelajagi yo‘lini to ‘g ‘ri belgilay oladi.
T a ’kidlash joizki, m ustaqillik faqat siyosiy erkinliknigina em as, balki 
iq tiso d iy erk in lik n i h a m b erd i. Avvallari ishlab ch iq arish , tijorat, 
ko rxonalarining ch et ellar bilan aloqalari to ‘laligicha davlat tasarrufida 
edi, endilikda ularning asosiy qismi xususiy m ulkdorlar q o ‘liga o ‘ta 
b oshladi; davlat m ulki bilan xususiy mulk konstitutsion tenglikka ega 
b o ‘ld i, m u lk d o rla r ta b a q a si vujudga keldi. N atijad a k o ‘p ukladli 
iqtiso d iyotni q o n u n bilan boshqarishga h atto , o ‘sha qabul qilingan
www.ziyouz.com kutubxonasi


q o n u n la rn in g ishlab ketishiga h am a x lo q n in g y o rd am isiz erish ish
m u m k in em asligi ayon b o ‘lib qoldi: iq tiso d iy o td a g i h a lo llik n in g , 
oshkoralikning t a ’m inlanishi uchun q o n u n n i m uhofaza qiluvchi huquq- 
ta r tib o t o rg a n la rid a n ta rtib , to h a r b ir x u su siy k o n s e rn , firm a , 
tadbirkorgacha axloqiy qonun-qoidalarga am al q ilm og‘i lozim . D em ak, 
axloqshunoslik iqtisodiyotning axloqiy jih a tla rin i (tadbirkorlik odobi, 
tijorat odobi, m uom ala odobi va h.k.) ishlab chiqishdek vazifani am alga 
oshirishi kerak. H ozirgacha bu borada m uayyan ishlar qilingan, lekin 
hali ularni yetarli deb b o ‘lmaydi.
B undan tash q a ri axloqsh u n oslik nin g s o f «ichki» vazifalari ham
mavjudki, ular h aqida to'xtalib o ‘tm aslik m um k in em as. Eng a w a lo , 
m illiy-m in taqav iy axloqiy tafak k urn ing tiz im li, ilm iy xolislik bilan 
yo‘g ‘irilgan tarixini yaratish va sho‘ro lartu zu m i taqiqlagan yoki unutilgan 
axloqiy qadriyatlarni tiklash m uhim . Ayni paytda axloq nazariyasining 
dolzarb m asalalarin i hal etish, c h u n o n c h i, axloqiy tu sh u n c h a la rn i 
ta s n ifla s h tiris h , tu rk u m la s h tiris h , a x lo q iy m a d a n iy a tn in g n a z ariy
jihatlarini ishlab chiqish, kasbiy odobning zam onaviy nazariy asoslarini 
yaratish kabi m urakkab vazifalar ham y ech im in i kutm oqda.
Axloqshunoslik oldida qato r global m u am m o la rn i hal qilishdek o ‘ta 
m uhim vazifalar ham bor. U lardan biri va birinchisi ilm -fan taraqqiyoti 
tufayli vujudga kelgan texnikaviy bosim ni b a rta ra f etish. XX va XXI 
asrd a erish ilg an fa n -te x n ik a y u tu q la ri h o zirg i p a y td a in so n va u 
yashayotgan sayyoraning kelajagiga tah d id solm oqda. A tom , vodorod, 
n e y tr o n b o m b a l a r i , b a llis tik r a k e t a l a r , e n g y a n g i te x n ik a v iy
k o ‘rsatkichlarga ega qiruvchi, b o m b ard im o n harbiy o ‘ch o q la r, suv osti 
va suv usti kem alari, eng yangi rusum dagi tan k la r h am d a tu rli-tu m a n
qurollar ham m asi insonni yo‘q qilishga qaratilgan. Ularni ishlab chiqarish 
korxonalari va sinov m aydonlari ekologik b u h ro n la rn in g m anbaidir. 
B u lar b ir yoki b ir n e c h a m a m la k a t u c h u n e m a s , b a lk i g lo b a l, 
um um sayyoraviy falokat hisoblanadi. U larn in g oldini olishni faqat bir 
yo‘l bilan — biz yashayotgan texnikaviy m u h itd a (noosferada) axloqiy 
m uhitni (etosferani) barqor etish orqali hal qilish m um kin. S huningdek, 
biologik axloqshunoslik, ekologik axloqshunoslik, o ‘lim jazo sin i bekor 
qilish m uam m olari ham global tabiatga ega. Bu h aqda biz darslikning 
so ‘nggi bobida alohida, nisbatan batafsil t o ‘xtalib o ‘tam iz.

Download 10,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   209




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish