Abdulla sher axloqshunoslik



Download 10,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet26/209
Sana07.07.2022
Hajmi10,65 Mb.
#753233
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   209
Bog'liq
Axloqshunoslik (Abdulla Sher) (1)

Lutsiy Anney Seneka 
(lotincha Lutsius A nneus Seneka, m iloddan 
avvalgi 5 — m ilodiy 65-yillar) h am yozuvchi, ham axloqshunos-faylasuf. 
U ning « G ‘azab haqida», «Shafqat haqida», «Baxtli hayot haqida» singari 
a x lo q s h u n o s lik k a d o ir ris o la la ri k o ‘p c h ilik k a m a ’lum . A y n iq sa , 
«Lutsilliyga axloqiy m aktublar» asari m ashhur.
Senekaning fikriga k o 'ra, dunyo m oddiy, biroq unda qandaydir jonli 
ibtido hukm ron: uni aql-idrok deym izm i, tabiat, bashorat yoki taq d ir 
deym izm i — aham iyati yo ‘q, m uhim i shuki, uning yozig‘i albatta amalga 
oshadi. F aylasuf fazilatlarning m a ’nosini taqdirdan rozilikda, uning
www.ziyouz.com kutubxonasi


zarbalariga insoniy q ad r-q im m atn i yo ‘qotm ay, m a rd o n a va chidam
bilan dosh berishda k o ‘radi. U o ‘lim ni sovuq, tu n d , lekin ozodlikning 
kafolati sifatida talqin etadi. O zodlikni o ‘z -o ‘zini o ‘ldirishda ko‘rish, 
shubhasiz, u yashagan davrning g ‘oyatda fojialiligi b ilan bog‘liq.
Seneka qul bilan ozod kishining m a’naviy tengligini t a ’kidlaydi: «Ular 
qullarm i? Yo‘q, odamlar. U lar qullarm i? Y o‘q, ular uyingdagi qo‘shnilar. 
U lar qullarm i? Yo‘q, sening ito a tk o r d o 'stlaring. U la r qullarm i? Y o‘q, 
ular sening qullikdagi birodarlaring, negaki, sen ham , ular ham taqdim ing 
qullarisiz»1. Albatta, bu o 'rind a Seneka ijtim oiy-iqtisodiy tenglikni emas, 
balki qul bilan q u ld o rn in g ax lo q iy ten g lig in i n a z a r d a tu tm o q d a . 
Faylasufning aytishicha, ruh ozodligi — shaxs u c h u n o ‘z - o ‘zini qadrlash 
va g ‘urur-iftixor m anbai. K im ki botiniy ozodlikka erishgan ekan, u 
taq d ir k o ‘rgiliklariga b o ‘ysunm aydi, qism at zarbalarini m ardo na kutib 
olishga tayyor turadi. Ana sh unday kishi — baxtli o d am : u m innatsiz 
ezg ulikn in g xizm atko ri, shu bo is uning fe ’li y ax sh ilik , m uruvvat, 
g 'a z ab la n m a slik kabi ijobiy x u su siy a tla rd an ta sh k il to p g an . Z e ro , 
m a n f a a t p a r a s t li k d a n c h e k in i b , b e g ‘a r a z e z g u is h la r g a o ‘z in i 
bag'ishlashdan yuksakroq baxt y o ‘q; o ‘zing u c h u n yashashni istasang, 
boshqalar uchun yashashni o ‘rgan. Fozil inson h e c h q ach o n quyidagi 
ax lo q iy q o id an i u n u tm a y d i: in so n a w a lo , V a ta n g a , keyin yaq in
kishilariga, undan keyingina o ‘z m anfaatlariga x izm at qilishi kerak.
Y ana b ir Qadimgi Rum o axloqshunosi ozod qilin g an qul E piktetdir 
(E piktetos — yunoncha sotib olingan degan m a ’n o n i anglatadi, 50 — 
138-yillar a tro fid a ). U n in g ax lo q iy q o id ala ri q u y id a g ic h a : ta q d ir 
m uqarrar; aql-idrok axloqning yagona va ishonchli m ezoni; tashqi dunyo 
m a’b u d lar irodasiga q a t’iyan b o g ‘liq, ichki d u nyo in so n n in g hukm i 
ostida; haqiqiy d o nishm andning erki shundaki, u o ‘ziga b o g ‘liq b o ‘lgan 
n a rs a la rn i o ‘ziga b o g ‘liq b o ‘lm a g a n n a rs a la r b ila n c h a lk a s h tirib
yuborm aydi; hayotning m aqsadi va m a ’nosi shaxsiy ichki erkinlikni 
anglash va uni qo'lga kiritishda; unga eltadigan y o ‘l b itta — m a ’budlar 
irodasiga so‘zsiz itoatkorlik, ehtiyojda m o'tadillik, beparvolik, sovuqqon 
aql bilan ish ko‘rish.
E piktetning fikriga ko‘ra, b axt, haqiqiy saodat — fazilatda, fazilat 
esa butunlay insonning ijodidir, zero, uni inson shakllantiradi. Faylasuf, 
o ‘zing y oqtirm aydigan s h a ro itn i o ‘zgalarga ravo k o ‘rm a , agar qul

Download 10,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   209




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish