A qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti boshlang’ich ta’lim fakulteti

 
 
“СИНКВЕЙН” УСЛУБИ 
 
 

---

Talabalar o‘rganadigan materialni yaxshiroq anglash uchun qo‘llanadigan 
usulni ko‘rib chiqaylik. O‘qituvchilarni mashg‘ulotning o‘quv maqsadlarini 
tuzishga o‘rgatish tajribasi shuni ko‘rsatadiki, ko‘p yillar davomida o‘quv 
maqsadlarini faqat o‘qituvchi faoliyati orqali ifodalanib kelinishi miyaga qattiq 
o‘rnashib qolgan. Buning natijasida yaxshi natijalarni talabalar vazifalari orqali 
ifodalashda ma’lum kamchiliklar sodir bo‘lmoqda. Bunday holda o‘quv maqsadlari 
tushunchasini anglash fazasida sinkveyn uslubini qo‘llash foydalidir. 
Sinkveyn besh qatordan iborat o‘ziga xos, qofiyasiz she’r bo‘lib, unda 
o‘rganilayotgan tushuncha to‘g‘risidagi axborot yig‘ilgan holda, talaba so‘zi bilan 
turli variantlarda va turli nuqtai-nazar orqali ifodalanadi. Sinkveyn tuzish – 
murakkab g‘oya, sezgi va hissiyotlarni bir nechagina so‘zlar bilan ifodalash uchun 
muhim bo‘lgan malakadir. Sinkveyn tuzish jarayoni mavzuni yaxshiroq anglashga 
yordam beradi. 
Sinkveyn quyidagicha tuziladi: 
1. Birinchi qatorda mavzu bir so‘z bilan ifodalanadi. 
2. Ikkinchi qatorda mavzu ikkita sifat bilan ifodalanadi. 
3. Uchinchi qatorda mavzu doirasidagi xatti-harakatni uchta so‘z bilan ifodalanadi. 
4. To‘rtinchi qatorda mavzuga nisbatan munosabatni anglatuvchi va to‘rtta 
so‘zdan iborat bo‘lgan fikr yoziladi. 
5. Oxirgi qatorga mavzu mohiyatini takrorlaydigan, ma’nosi unga yaqin bo‘lgan 
bitta so‘z yoziladi. 
O‘quv maqsadi to‘g‘risidagi axborotni «yoyish» va umumlashtirishni 
sinkveyn tuzishga misol keltiramiz. 
1. ____ topshiriq 
2. ___ ___ bir ma’noli o‘lchanuvchi 
3. ___ ___ ___ yakuniy natijani ifodalaydi 
4. __ __ __ __ talaba maqsadini tushunishni osonlashtiradi 
5. ____ natija
Tuzilgan sinkveynni baholar ekanmiz, tuzuvchi bu jarayonda ikkinchi 
qatorga talaba vazifasining eng muhim xossalarini anglatuvchi bir juft sifatni 
o‘ylab turish zarur degan mulohaza qilish mumkin. Buni javobni bir necha 

---

variantlarini o‘ylab topib, so‘ngra ulardan eng muvofiqini ajratib olish bilangina 
uddalash mumkin. 
 
Klasterlarga ajratish pedagogik strategiya bo‘lib, u ko‘p variantli 
fikrlashni o‘rganilayotgan tushunchalar o‘rtasida aloqa o‘rnatish malakalarini 
rivojlantiradi, biror mavzu bo‘yicha talabalarni erkin va ochiqdan-ochiq fikrlashga 
yordam beradi. «Klaster» so‘zi g‘uncha, bog‘lam ma’nosini anglatadi. Klasterlarga 
ajratishni da’vat, anglash va mulohaza qilish bosqichlaridagi fikrlashni 
rag‘batlantirish uchun qo‘llash mumkin. U asosan yangi fikrlarni uyg‘otish, 
mavjud bilimlarga etib borish strategiyasi bo‘lib, muayyan mavzu bo‘yicha 
yangicha fikr yuritishga chorlaydi. 
Klasterlar tuzish ketma-ketligi quyidagicha bo‘ladi: 
1. Sinf yozuv taxtasi o‘rtasiga katta qog‘oz varag‘iga «kalit» so‘z yoki gap 
yoziladi. 
2. Sizning fikringizga ko‘ra bu mavzuga tegishli bo‘lgan so‘zlar va gaplar yoziladi. 
3. Tushuncha va g‘oyalar to‘g‘risida o‘zaro bog‘lanishni o‘rnatiladi. 
4. Eslagan variantlar hammasi yoziladi. 
Klaster tuzishni muayyan tushuncha yoki g‘oyani «anglash» fazasida 
qo‘llash maqsadga muvofiq bo‘ladi. CHunki bunda talaba o‘quv materialini 
nafaqat mustaqil va faol o‘zlashtirishi, balki o‘z tushunchalarini ham kuzatib 
borishi zarur. Asosiy tushuncha va munosabatlarning klaster tarkibidagilar 
o‘rtasida mumkin bo‘lgan bog‘lanishlarni aniqlash variativ fikr yuritishni 
rivojlantiradi, uning atrofiga turlicha nazar tashlashga majbur etadi.