A qodiriy nomidag jizzax davlat pedagogika instituti biologiya va uni o

Эвакуация босқичлари:

№	%	Жабрланганлар тоифаси	Кўрсатиладиган ёрдам
1	20	Шикаст даражаси ниҳоятда оғир, нажотсизлар.	Бу тоифа эвакуация қилинмайди, тинчлантирувчи, оғриқ қолдирувчи, ухлатувчи дорилар билан мушкуллари осон қилинади
2	20	Оғир жароҳат олганлар	Кечиктирмай эвакуация қилиниб биринчи навбатда даволаш муолажалари ўтказилади
3	20	Ўртача оғирликда жароҳатланганлар	Транспорт воситасида ҳар хил шароитда эвакуация қилинадиганлар
4	40	Енгил жароҳат олганлар	Амбулатория шароитида даволаш мумкин бўлганлар, улар транспорт ёрдамида эвакуация қилинмайди

Жабрланишлар таснифи:

	кичик	ўрта	катта
Ярадор бўлганлар ва ҳалок бўлганлар сони	25-100	101-1000	1001 дан ортиқ
Касалхонага ётқизишга муҳтожлар сони	10-50	51-250	250 дан ортиқ

Жабрланувчи ҳолатини аниқлаш:

- эс-ҳушининг бор-йўқлиги;

- нафас олиши;

- юрак уриши;

- томир уриши;

- шикаст тури қандайлиги.

Биринчи тиббий ёрдам кўрсатишдаги умумий қоидалар:

1. Воқеа жойини кўздан кечириш (вазиятни баҳолаш).

Воқеа содир бўлган жой хавф туғдирадими?

Қандай ҳодиса рўй берган?

Жабрланганлар нечта?

Атрофдагилар сизга ёрдам бера оладиларми?

2. Жабрланувчини бирламчи кўздан кечириш ва ҳаёти учун хатарли ҳолатларда зарурий ёрдам кўрсатиш. (зарарли таъсирни йўқотиш).

Нафас олишни текшириш

Нафас йўлларининг ўтказувчанлигини текшириш

3. Тез тиббий ёрдамни чақириш.

4. Жабрланувчини иккиламчи кўздан кечириш ва тиббий ёрдам кўрсатиш.

Бирламчи тиббий ёрдам кўрсатиш умумий қоидалари:

- оғиз бўшлиги ва юқори нафас йўлларини текшириш (уларни бегона, ёт нарсалардан тозалаш);

- нафас олиш ҳаракатларининг хусусияти ва қанчалик тезлигига баҳо бериш (ўпкани сунъий нафас олдириш ва юракни бевосита уқалаш);

- юрак-қон томир тизими (томир уриш) аҳволига эътибор бериш;

- сезги аъзолари, асосан кўриш аъзоларига (организм қандай таъсирланишига) баҳо бериш;

- шикастланган кишининг нутқига баҳо бериш.

Жароҳатлар турлари ва уларга мос биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш

Жароҳат - органлар ва тўқималар (тери, шиллиқ парда, кўпинча мускул, нерв, йирик томир, суяк, бўғим, ички орган ва гавда бўшлиқлари)нинг ташқи таъсир натижасида анатомик бутунлиги ёки физиологик функцияларининг бузилиши.
Санчилган, кесилган ва мажақланган жароҳатлар кам йиринг боғлайди. Йиртилган, лат еган, тишланган ва ўқ теккан жароҳат катта жароҳатга киради. Йиртилган (юлинган) жароҳатда тери таги билан кўчиб кетиши, тери ости клетчаткалари қаттиқ шикастланиши мумкин.
Қон кетиши – қон томирлари девори шикастланиши ёки бирор касаллик оқибатида емирилиши, ўтказувчанлигининг ошиши сабабли улардан қон оқиши.
Қон кетиш белгилари, қаердан қон кетишига қараб капиляр, венадан, артериал, паренхиматоз (жигар, ўпка, буйрак ва қораталоқдан) ва ички қон кетиш турларига бўлинади.
Венадан қоннинг нисбатан секин чиқиши ва унинг тўқ ранглилиги билан ажралиб туради. Артериядан қон кетишида эса тез ва кўп қон оқиши, қоннинг отилиб чиқиши, жароҳатланган жойда оғриқнинг кучлилиги, беҳоллик ва қоннинг оч қизил рангда бўлишини кўриш мумкин.
Артерияни бармоқ билан босиш қон кетишини бир зумда тўхтатиш имкониятини беради. Бўйиннинг юқори ва ўрта қисмидаги, жағ ости ва юздаги жароҳатлардан кучли қон кетишида умумий уйқу артериясини босиш қулай. Оёқдаги жароҳатлардан кучли қон кетганида сон артерияси бош бармоқ ёки мушт билан босилади.
Ташқи қон кетишини вақтинча тўхтатиш учун босувчи боғламлар, асосан, майдароқ веналар ва капиллярлар ҳамда кичикроқ артериялардан қон кетишида қўйилади. Жароҳат устига стерил дока ёпилади, унинг устидан думалоқ қилиб ўралган пахта ёки стерил бинт қўйилади, кейин бинт билан қаттиқ қилиб ўралади.
Боғлам асосан жароҳатдан 5 см юқоридан қўйилади ва боғлам қўйилган вақт ёзиб қўйилади. Боғламни 1 соатгача бўлган вақтга қўйилади ва ҳар 15-20 дақиқада уни бўшатиб, яна бошқатдан боғланади.
Суяк синганида синган суякни ўрнига қўйишга уриниш, яъни суяк ёпиқ синганда ўзгарган оёқ ёки қўл шаклини тўғрилашга, очиқ синганда эса чиқиб турган суякни ўрнига солиб қўйишга ҳаракат қилиш мутлақо ярамайди. Суяк синган жойга ҳар қанақа қаттиқ нарса (ёғоч, металл, пластмасса)дан дарров тахтакач қўйиш лозим. Тахтакач синган қўл ёки оёққа бир неча жойидан, яхшиси бинт билан, бинт бўлмаса камар, газлама, тизимча ва бошқалар билан боғлаб қўйилади. Тахтакач қилишга ҳеч нарса бўлмаса, шикастланган оёқни соғ оёққа боғлаб қўйиш мумкин. Елка суяги синганда шикастланган қўлни узатилган ҳолича гавдага боғлаб қўйса бўлади.
Суяк очиқ синиб, суяк синган жойда жароҳат ҳам бўлса, унинг атрофидаги терига йод суртиб, жароҳатга тоза пахта-дока боғламидан қўйиб боғлаш лозим.