A. A. Qaxxarov, yu. Sh. Avazov, U. A. Ruziyev kompyuter tizimlari va tarmoqlari

VLIW mikroprotsessor turlari.

VLIW mikroprotsessorlari quyidagi firmalar tomonidan ishlab chiqariladi:

• 
  Transmeta – bu Crusoe mikroprotsessorining TM3120, TM5400, TM5600 modellari;
  
• 
  Intel – Merced modeli (savdo markasi Itanium);
  
• 
  Hewlett-Packard – McKinley modeli.
  

Qayd qilib о‘tish kerakki, EPIC (Explicitly Parallel Instruction Computing – aniq paralleli kо‘rsatmalarni hisoblash), uni Intel va NR firmalari quvvatlaydilar, Transmeta firmasi tomonidan asos qilib olingan VLIW texnologiyasidan uncha kо‘p farq qilmaydi. Lekin bu farqlar unchalik jiddiy emas, shuning uchun VLIW va EPIC mikroprotsessorlarini bir guruhga kiritish mumkin.

Merced mikroprotsessori 64-bitli kо‘rsatmalar tо‘plamini (Intel Architecture-64; aynan shu texnologiya EPIC deb nomlangan) ishlatgan birinchi protsessordir.

“Elbrus” Rossiya kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarilgan Elbrus 2000 – E2k mikroprotsessorini VLIW- turiga kiritish mumkin.

Intel firmasi Itanium 2 havola qildi: 2004 yili Madison, 2006 yili Montecito, 2007 yili ikki yadroli Montvale ni.

Dasturchilar ichki VLIW-buyruqlarga egalik qila olmaydilar: barcha dasturlar (hatto operatsion tizim) maxsus past darajali dasturiy ta’minot yuzasida (Code Morphing) ishlaydi, ular mikroprotsessorning CISC buyruqlarini VLIW-buyruqlariga о‘zgartirishga (translyatsiya) javobgardirlar. Buyruqlarni parallel bajaruvchi superskolyar mikroprotsessorlarning murakkab mantiqiy sxemasining о‘rniga VLIW-turidagi MP dasturiy ta’minotga tayanadi. Apparatlarni qisqartirish MP о‘lchamlarini ixchamlashishiga va energiya isteʻmolining (buni MP ba’zida “sovuq“ deb ataydilar) kamayishiga olib keldi.

CISC arxitektura 1978 yili yaratilgan. U paytda protsessorlar skalyar qurilma edi (yaʻni har bir vaqt momentida faqat bitta buyruq bajarilgan), u davrda konveyer amaliy jihatdan bо‘lmagan. Protsessorlarda о‘n minglab tranzistori bо‘lgan. RISC protsessorlari 1986 yili loyihalashtirilgan, u davrga kelib superskalayarli konveyerlar texnologiyasi endi rivojlanayotgan edi. 1990 yillar oxirida eng rivojlangan protsessorlarda о‘nlab million tranzistorlari bо‘lgan.

IA-64 arxitekturasi CISC arxitekturasining 64-razryadli kengaytirilgani ham emas, RISC arxitekturasining ishlamasi ham emas. IA-64 arxitekturasi yangi arxitektura bо‘lib, u buyruqlarning uzun sо‘zini ishlatuvchi (LIW), buyruqlar predikatlari (instruction predication), shoxlanishlarni inkor etish (branch elimination), axborotlarni dastlabki yuklash (speculative loading), dasturlarni bajarilishini yuqori parallelligini ta’minlash uchun yana boshqa turli yо‘llar mavjud. Ammo shunga qaramay IA-64 arxitekturasi bu CISC arxitekturasi bilan RISC arxitekturasi о‘rtasidagi kelishuv, ularni moslashtirishga urunishdir: buyruqlarni dekoderlashning ikki ish tartibi mavjud – VLIW va eskisi CISC. Daʻsturlar avtomatik ravishda zarur bо‘lgan bajarish ish tartibga о‘tadilar. VLIW bilan ishlash uchun IA-64 da operatsion tizimlarning 64-razryadli qismi va eski 32-razryadli qismi ham bо‘lishi kerak.