8-mavzu. Qarag‘ay simonlar sinfi Reja

 

Qarag‘aydoshlar oilasi —Pinaceae 

 

Qarag‘aydoshlar turlarning soniga ko‘ra eng katta oila hisoblanadi. Uning 10 

ga yaqin turkumga mansub 250 dan ortiq turi yer yuzining deyarli hamma qit’alarida 

keng  tarqalgan.  Xo‘jalik  ahamiyati  jihatidan  ochiq  urug‘li  o‘simliklar  ichida 

to‘rtinchi o‘rinda turadi. 

Poyasida  yillik  halqalar  aniq  ko‘rinadi,  traxeoidlarining  radial  devorida 

hoshiyali  tuynuklar  bor.  Aksariyat  qismi  bir  uyli,  qubbalilari  bir  jinsli.  Changchi 

qubbalari  to‘q  sariq  yoki  qizil  rangli.  Changdonning  ostki  tomonida 

mikrosporangiylar ikkitadan joylashgan. Changida maxsus havo bo‘shliqlari bor. 

Urug‘chi  qubba  markazidan  o‘tadigan  ustunchaning  urug‘  qipiqlari 

qoplag‘ich  qipiqlari  qo‘ltig‘ida,  uning  ust  tomonida  esa  ikkitadan  urug‘murtak 

joylashgan.  Urug‘i  ko‘pincha  qanotli,  ayrim  turlarida  urug‘  kanotsiz  likopcha 

shaklida. 

Igna  barglilar  juda  katta  xo‘jalik  ahamiyatiga  ega.  Xalqning  yog‘ochga 

bo‘lgan talabini deyarli hammasi shular hisobidan qondiriladi. Qurilish ehtiyojlari, 

yoqilg‘i,  qog‘oz  materiallari,  uy  anjomlari  uchun  ishlatiladigan  asbob-uskunalar 

tayyorlashda  ishlatilishidan  tashqari,  ulardan  smola  (yelim)  terpentin,  kanifol, 

skipidar,  glyukozidlar  va  yog‘och  spirti  olishda  foydalaniladi.  Ayrim  turlarining 

urug‘i oziq-ovqat uchun va moy olishda ham ishlatiladi.