7-ma’ruza: ivb, vb,VI b

Ishlatilishi.Vanadiy cho’yanga ,magnit tayyorlanadigan qotishmalarga,yadro reaktorlari qurish uchun ishlatiladigan materiallar tarkibiga qo’shiladi.Bundan tashqari vanadiy kimyo sanoatida sulfat kislota olishda,organic sintezda hamda katalizator sifatida,q/x.da,tibbiyotda,lak-bo’yoq sanoatida keng ko’lamda ishlatiladi.
Niobiy-Nb:tartib raqami-41,atom massasi-92,906,faqat bitta izotopi bor ⁴¹₉₃Nb electron tuzilishi; KLM-4s²4p⁶4d⁴5s².Yer qobig’ini 1*10-3% ini tashkil qiladi. Tantal –Ta: tartib raqami -73, atom massasi-108,948,ikkita izotopi bor.¹⁸⁰ ₇₃Ta –tabiatdagi tantalni 99,9877%,¹⁸¹ ₇₃Ta –tabiatdagi tantalni 0,02% ini tashkil qiladi.
1802 yilda shved olimi Ekeberg Skandinaviya va Fillandiya minerallari tarkibida yangi bir element topib,,uni grek afsonasining qahramoni Tantal nomi bilan atadi.
Olinishi.Tantal va niobiy oksidlarining hosil bo’lish issiqliklari nihoyatda katta qiymatga ega Nb₂O₅ =∆H—1776kJ/mol.Ta₂O₅ = =∆H—19086kJ/mol..Shu sababli ularning oksidlaridan olish ancha qiyin.Shuning uchun niobiy va tantal metallarning kompleks ftoridlarini natriy metali bilan qaytarib olinadi;
K₂[NbF₇]+5Na→2KF+5NaF+Nb
K₂[TaF₇]+5Na→2KF+5NaF+Ta
Niobiy-Nb-T_s=2468⁰,T_qayn=4300⁰,Ionlanish potensiali 7,88ev. Atom radiusi 1,48 ⁰A, Ion radiusi -0,74⁰A(Nb⁺⁴), 0,66⁰A(Nb⁺⁴).
Tantal-Ta-T_s=2998⁰,T_qayn=5296⁰,Ionlanish potensiali 6,88ev. Atom radiusi 1,38 ⁰A, Ion radiusi -0,66⁰A
Niobiy va tantalning karbidlari amaliy ahamiyatga ega bo’lib,ular volfram karbid bilan birga po’latga qo’shiladi.

1. 
   VI ^B guruh elementlarining fizik-kimyoviy xossalari
   

VI ^B guruh elementlariga xrom,molibden va volfram kiradi.Bu nomlarning kelib chiqishi shunga asoslanganki,xrom dastlab 1797 yilda Vokelen Uralda qazib olinadigan bo’yoq modda PbCrO4 tarkibida topilgan,xrom so’zining ma’nosi-rangli demakdir.Sheele 1778 yilda”molibden yaltirog’I”nomli mineralga nitrat kislota ta’sir ettirib,MoO₃ ni hosil qildi,lekin uni, molibdat kislota deb atagan.Gelm 1782 yilda MoO₃ ni ko’mir bilan qaytarib,molibden metalini ajratib olgan.”Molibden”so’zi aslida “qo’rg’oshin demakdir,chunki qadimda yunon va rimliklar qo’g’oshin yaltirog’ini molibden deb atagan.1781 yilda Sheele CaWO₄-tungsten mineraliga kislota ta’sir ettirib WO₃ ni hosil qilgan.
VI ^B guruh elementlarining fizik-kimyoviy xossalari

	Xrom	Molibden	Volfram
Atom massasi	51,996	95,94	183,85
Solishtirma massasi	7,19	10,22	19,30
Suyuqlanish harorati	1875	2622	3410
Atom radiusi	1,28	1,36	1,41
Ionlanish potensiali	6,76;16,49; 40,45;51,73	7,10;16,15 27,13;40,53	7,98;24,08, 35,36

VI ^B guruh elementlarining elektron tuzilishi;

Cr z=24 KL=3s²3p⁶3d⁵4s¹
Mo z=42KLM=4s²4p⁶4d⁵5s¹
W z=74 KLMN=5s²5p⁶5d⁴6s²