7 -ma’ruza. Infraqizil nurlarni yutilish spektrlari ikki atomli molekulaning tebranishi

UGLEROD OKSIDINING TEBRANMA –AYLANMA SPEKTRI.

Quyidagi 4.6 - rasmda ajratib ko’rsata olish qobiliyati katta bo’lgan spektrometrda olingan uglerod oksidining asosiy tebranma-aylanma polosasi ko’rsatilgan. Quyidagi 4.1- jadvalda esa bu spektr har ikkala bo’lagining birinchi beshta chizig’ini aniq to’lqin soni berilgan. Jadvaldagi ma’lumotdan ko’rinayaptiki, polosaning markazi 2143 sm^-1 atrofida joylashgan. Markaz yaqinida joylashgan ikkita spektr chiziq orasidagi o’rtacha masofa 3,83 sm^-1. Demak, 2B = 3,83 sm^-1 B = 1,915 sm^-1

sm^-1
4.6- rasm. Uglerod oksidining ajratib ko’rsata olish qobiliyati yuqori bo’lgan spektrofotometrda olingan infraqizil yutilish spektri. (Gazning bosimi 100 mm sim. ust.; kyuvetaning uzunligi 10 sm). Chiziqlar J¹¹ ning qiymatlariga mos ravishda belgilangan. Spektrning R – bo’lagi, markazi 2100 sm^-1 yaqinida joylashgan polosaning borligi uchun murakkablashgan. Bu polosa gazning 1% ni tashkil etuvchi ¹³SO izotopga tegishlidir. Polosaning ba’zi aylanish chiziqlari R – bo’lak chiziqlarining orasida ko’rinib turibdi, boshqalari esa shu bo’lak chiziqlari bilan ustma-ust tushib ularning intensivligini oshirgan. Masalan, R₍₁₆₎, R₍₁₇₎, R₍₂₃₎ va R₍₂₄₎ chiziqlar
4.1- jadval. Uglerod oksidi infraqizil spektrining bir qismi.

Spektr chizig’i	, sm^-1	Qo’shni chiziqlar orasidagi masofa, , sm^-1	Spektr chizig’i	, sm^-1	Qo’shni chiziqlar orasidagi masofa, , sm^-1
P(1) P(2) P(3) P(4) P(5)	2139.43 2135.55 2131.63 2127.68 2123.70	3.88 3.92 3.95 3.98	R(0) R(1) R(2) R(3) R(4)	2147.08 2150.86 2154.59 2158.31 2161.97	3.78 3.73 3.72 3.66

Aylanish doimiysining bu qiymati mikroto’lqin spektroskopiyasi orqali topilgan qiymatga mos keladi (B = 1,92118 sm^-1). Shunday qilib faqat birgina IQ-spektroskopiyasining ma’lumotlariga asoslanib ham aylanish doimiysini aniq qiymatini topish mumkin. Bunga asoslanib molekulaning inersiya momenti va kimyoviy bog’ning uzunligini ham topish mumkin.

Bu yerda, - o’qqa nisbatan inersiya momenti, s - yorug’likning vakuumdagi tezligi, h - Plank doimiysi, - A va B atomlari orasidagi masofa. Tarixiy tomondan bu ma’lumotlar birinchi bo’lib IQ-spektroskopiya yordamida olingan, keyinchalik esa mikroto’lqin spektroskopiya usuli bilan ularning aniq qiymatlari topilgan.

KO’P ATOMLI MOLEKULALARNING TEBRANIShI.