6-sinf Fizika Sana: “A” 201 y. “B” 201 y. “V” 201 y. Darsning mavzusi: Kirish

Qavariq linzada tasvir yasash. AB buyum F va 2F oralig'iga qo'yilgan bo'lsin (109-rasm). Tasvirni yasash uchun buyumdan 1 nurni bosh optik o'qqa parallel yo'naltiriladi. U linzadan keyin linza fokusidan o'tadi. 2 nurni linza markazi О ga yo'naltiriladi. Markazdan o'tgan nur sinmasdan o'tadi. Har ikkala nur A nuqtada uchrashadi va tasvir hosil bo'ladi. Hosil bo'lgan tasvir haqiqiy, to'nkarilgan va kattalashgan bo'ladi.

Buyumni linzadan 2F masofadan uzoqqa va OF oralig'iga qo'yilganda hosil bo'lgan tasvirlarni ham shu tartibda yasaladi.

Rasmlardan ko'rinadiki, tasvir kattaligi to'g'ri yoki to'nkarilganligi buyumning qayerga qo'yilganligiga bog'liq bo'ladi. Buyum 2F dan uzoqqa qo'yilganda tasvir haqiqiy, to'nkarilgan va kichiklashgan bo'ladi. Buyum OF oralig'iga qo'yilsa, tasvir mavhum, to'g'ri va kattalashgan bo'ladi.

Botiq linzada tasvir yasash. Botiq linzada tasvir hosil qilish keltirilgan. Bunda tasvir buyum qayerga qo'yilishidan qat'iy nazar mavhum, to'g'ri va kichiklashgan bo'ladi.

Qavariq linzada buyumni ma'lum oraliqqa joylashtirilsa, undagi tasvir kattalashgan bo'lar ekan. Uning bu xususiyatidan narsalarni kattalashtirib ko'rishda foydalaniladi. Shu maqsadda ishlatiladigan qavariq linzaga lupci deyiladi. 109-rasmda 1 nur fokusdan o'tganligidan OF masofa qancha kichik bo'lsa, tasvir shuncha katta bo'lishi ko'rinadi. Shunga qarab lupalarni kattalashtirish xususiyatiga ko'ra solishtirilganda, fokus masofalariga qarab baho beriladi. Linzaning fokus masofasiga teskari bo'lgan kattalikka linzaning optik kuchi deyiladi.

formula bilan ifodalanadi. Agar F=1 m bo'lsa, dioptriya bo'ladi. Qisqacha D = 1 dptr.