6-sinf Fizika Sana: “A” 201 y. “B” 201 y. “V” 201 y. Darsning mavzusi: Kirish

Dars bosqichlari
Vaqt
1	Tashkiliy qism	3
2	O’tilgan mavzuni so’rash	10
3	Yangi mavzuni tushuntirish	15
4	Darsni mustaxkamlash	10
5	O’quvchilarni baxolash	5
6	Uyga vazifa.	2

Darsning borishi

1.Tashkiliy qism: O’quvchilarni darsga jalb qilish. Salomlashish.Yuqlama qilish.Dunyo yangiliklaridan xabardor qilish

2. O’tilgan mavzu bayoni: Takrorlash

3.Yangi mavzuning bayoni:

Qadimda ota-bobolarimiz bir mamlakatdan ikkinchisiga yoki bir shahardan ikkinchisiga ot yoki tuyalarda qatnaganlar. Bunda manzilga yetish uchun haftalab, hatto oylab yo'l yurganlar. Hozirgi kunda esa dunyoning istalgan burchagiga bir kunda yetib borish mumkin.

Negaki insonni bir manzildan ikkinchi manzilga eltuvchi vositalar tezroq harakatlanadigan bo'lgan. Demak, jismlar bir-biriga nisbatan ayrimlari tezroq, ayrimlari sekinroq harakatlanar ekan. Uni ifodalash uchun tezlik deb ataluvchi fizik kattalik kiritiladi.

Tezlik deb vaqt birligi ichida bosib o'tilgan yo'lga aytiladi.

Tezlikning inglizcha nomi velocite ning bosh harfi В bilan belgilanadi.

Agar biror jism harakati davomida bir xil tezlik bilan harakatlansa yoki teng vaqtlar ichida birday masofani bosib o'tsa, bunday harakatga tekis harakat deyiladi.

Bunga misol sifatida havoda tarqalayotgan tovushni, radioto'lqinlarni olish mumkin. Soat strelkalari uchining tezligi ham tekis harakat qiladi. Avtomobillar qisqa vaqt davomida tekis harakat qilishi mumkin.

Kundalik turmushda harakatlanayotgan jismlarni kuzatsak, ularning notekis harakat qilishlarini ko'ramiz. Masalan, bekatdan chiqib harakatlanayotgan avtobus o'z tezligini oshirib boradi. Bekatga yaqinlashayotganda esa tezligini kamaytirib to'xtaydi.

Tezligi harakat trayektoriyasining turli qismida turlicha bo'lgan harakat notekis harakat deyiladi.

Bunday hollarda o'rtacha tezlik tushunchasidan foydalaniladi. O'rtacha tezlik deb jism bosib o'tgan butun yo'lni shu yo'lni bosib o'tish uchun sarflangan butun vaqtga nisbati bilan o'lchanadigan kattalikka aytiladi.O’tilganlarni takrrlash uchun quyidagi usuldan foydalaniladi: Doskaga 2 o’quvchi chiqib gul barglarini unga tegishli tushuncha kattalik o’lchov birligi vaxokazolar bilan to’ldirish taklif qilinadi, qaysi o’quvchi tez va ko’p tez to’ldirsa g’olib xisoblanadi.

Yangi mavzu ustida ishlaganda tekis harakat sifatida bir xil vaqtlar ichida bir xil yo’l o’tadigan jisimlar harakati tushunulishi aytiladi.

Agar jisim bir xil vaqt oralig’ida bir xil masofani bosib o’tsa bunday harakat tekis harakat deyiladi.

Agar jisim birxil vaqt ichida xar xil masofani bosib o’tsa bunday harakat notekis harakat deyiladi.

Harakat tez yoki sekin ekanligini ko’rsatuvchi kattalik tezlik deyiladi.