5-sinf Adabiyot Sana

Foydalaniladigan adabiyotlar:

1) «Adabiyot» 5-sinf uchun darslik.

2) 5-sinf «Adabiyot» darsligining elektron varianti.

I. Darsning borishi:

a) salomlashish

b) navbatchilik hisoboti, sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish

c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu:
Mana, Siz islom madaniyati haqida ma'lum tushuncha berdingiz. Endi yana asosiy mavzuga qaytish, gapni hadislarga keltirib bog'lash kerak bo'ladi. Hadislarni esa Qur'oni karimsiz tushuntirib bo'lmaydi. Lekin gap shundaki, uni ham iloji boricha yurtimiz, madaniyatimiz tarixi bilan bog'lash kerak. Shu bog'lanishlarni topish kerak. Shunda uning biz uchun qadr- qimmati keskin oshadi.

Darhaqiqat, islomning asosida Qur'on yotadi. U ilohiy kitobdir. Olloh tarafidan Muhammad payg'ambarga nozil qilingan (tushirilgan) kitobdir. Kitobni Muhammadning kotibi Zayn ibn Sobit qog'ozga tushirgan. Xalifa Abubakr davrida u yaxlit holga keltirildi. Hazrat Usmon davrida tahrir qilinib, qiyomiga yetkazilgan bu nusxa «Mus'haf» (o'rama qog'oz) deb atala boshlandi. Naql qilishlaricha, xalifa Usmon undan o'zi uchun bir shaxsiy nusxa ko'chirtiradi. Amir Temur o'zining Arabistonga qilgan yurishlaridan birida Usmon avlodlari qo'lida meros saqlanib qolgan bu nusxani Samarqandga keltiradi. Rusiya 1868-yilda Samarqandni bosib olganida, uni Peterburgga olib ketadi. «Hazrati Usmon mus'hafi» nomi bilan mashhur ushbu obida 1923-yilda Toshkentga qaytariladi. Hozirda u O'zbekiston musulmon idorasi kutubxonasidadir.

Qur'onda olam va odam, tarix va taqdir, islom qoidalari haqida gap ketadi. Ezgulik, xayrixohlik, ilm-ma'rifat, xush xulqdan bahs ochiladi. Shulardan kelib chiqib, islom jamoasining turish- turmushi tartiblarini belgilaydi. U ilm-fanga zid emas. Aksincha. Masalan, unda 751 o'rinda ilm so'zi tilga olingan. Asrlar davomida davlat va huquq ishlarida, jamoat axloqini belgilashda Qur'on oyatlari qonun darajasida keladi. U ma'lum darajada badiiy asar ham edi. Undagi ohangdorlik, ko'p oyatlarning saj (qofiyali nasr) bilan bitilganligi, ba'zilarining aruzda yozilgani ma'lum. Uning izohli taijimasini o'zbek tiliga 1992-yilda Alouddin Man-sur amalga oshiigan.

Qur'oni karim haqida ma'lumot berdingiz, uning Turkiston tarixi bilan ayrim aloqalarini ham bir qadar topdingiz. Endi hadislarga o'tish mumkin.

Hadislar Rasulullohning hayotlik paytlarida jamlangan emas. So'ng yig'ilgan. Ularning bir qismi Rasululloh davrida yozib olingan. Dastlabki hadislarning hammasi «sahih» (to'g'ri) sanaladi va shar'iy huquqqa egadirlar.

Hadislar asosan hijriy uchinchi asrda ko'plab yig'ildi. Ilmi hadis bilan shug'uilanish avj oldi. Uning «musnad», «sahih», «sunan» degan yo'nalishlari paydo bo'ldi. Bu uch yo'nalishning eng ishonchli va eng mo'tabari «sahih» bo'lib, uning asoschisi buyuk vatandoshimiz Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil al-Buxoriy edi.

Imom Buxoriy o'z hayoti davomida 20 ga yaqin asar yozgan. Ular orasida eng mashhuri «Jome' as-sahih...» nomli to'rt qismdan iborat hadislar to'plamidir. Zamondoshlari uning favqulodda zehn va xotiraga ega bo'lganini qayd qiladilar. U minglab hadislarni yod bilgan. Shunchaki yod bilish emas, ularning aytilish shart-sharoiti, guvohliklarigacha xotirasida saq- lagan. Shu tufayli hadislarning «sahih» (rost)idan «nosahih» (yolg'on)ini ajratishda tengi bo'lmagan. Mutaxassislar «Jome' as-sahih»ning 600 ming hadisdan tanlab olinganligini qayd etadilar. Imom Buxoriy to'plamiga kirgan hadislarning umumiy

soni esa, 7397 tadir. Mazkur kitob o'z qadr va e'tiboriga ko'ra islom olamida Qur'ondan keyingi mavqega egadir. Uning ikkinchi nomi «Sahihi Buxoriy»dir. Asar to'rt jildda o'zbek tiliga tarjima qilinib, XX asrning 90-yillarida nashr etilgan.