|
JUWMAQLAW
Bul kurs jumisin jaziw dawaminda to’mendegi juwmaq ha’mde usinislar islep shig’ildi:
Birinshiden, kárxanaları qarjı-xojalıq iskerliginiń tamamlanılıwına olardıń ekonomikalıq tábiyaatınan kelip shıǵıwshı tómendegi ob'ektiv faktorlar da áhmiyetli tásir kórsetiwi anıqlandi: isbilermenlik subiektleriniń finanslıq-xo'jalik iskerligindegi táwekelshiliktin’ joqarı dárejesi; isbilermenlik subiektleri iskerligin bazar konyunkturasina baylanıslılıǵınıń kúshliligi; kárxanalarda xojalıq qarjlarınıń kólem tárepten áhmiyetsizligi; arnawlı, qánigelesken basqarıw strukturasınıń joqlıǵı ; ádetde báseki kúshli bolǵan tarawdıń hám tarmaqlarda iskerlik kórsetiwi; finanslıq tárepten múmkinshilikleriniń sheklengenligi esaplanadı.
Ekinshiden, kárxanalar xızmetleriniń tamamlanılıwına alıp keliwshi subiektiv faktorlardı shártli túrde tómendegi 4 gruppaǵa ajıratıldı :
1) jeke-psixologiyaliq faktorlar, yaǵnıy isbilermenlik iskerligi boyınsha jeterli bilim hám ilmiy tájriybege iye bolmaw; shólkemlestiriwshilerdiń kárxanadaǵı jumıs barisinan qaniqpawi.
2) shólkemlestirilgen faktorlar, yaǵnıy kárxananı shólkemlestiriwden gózlengen maqsetke erisip bolıw; diversifikatsiyalashgan kompaniya jumısınıń usı baǵdarın toqtatıwdi qálewi; basqa xojalıq jámiyetke qosıw yamasa birlesip ketiwi.
3) normativ-huqıqıy faktorlar, yaǵnıy kárxana du’zilgen múddetiniń tawısıliwı ; sud tárepinen kárxananıń dizimge alınıwın tiykarsiz dep tabılıwı ; iskerliginiń zárúr ruxsatsız (litsenziyasız ) alıp barılıwı; nızam tárepinen qadag’an etilgen iskerliginiń júritiliwi ; nızam yamasa basqa huqıqıy qaǵıydalardıń bir neshe ret yamasa qopal túrde buzılıwı.
4) ekonomikalıq faktorlar, yaǵnıy kárxananıń ekonomikalıq nasharliq (qarızdarlıq) jaǵdayına túsiwi; iskerlik paydalılıǵı dárejesiniń tómenligi; to’lenip atırǵan dividendlarning jeterli dárejede bolmawi.
Úshinshiden, qarjı-xojalıq iskerligin ju’ritpey atirg’an kárxanalardı tamamlawda kárxana iyeleri yamasa shólkemlestiriwshilerin bul háreketke iytermelewi sebepleri úyrenilinip, olardıń sap ekonomikalıq hám ruwxıy-psixologiyaliq táreplerdi ajıratıp kórsetildi. Kárxana iskerligin waqıtında tamamlawǵa úndewshi ekonomikalıq áhmiyet degi sebepler quramına iskerlik kórsetpegen waqitta ju’zege keliwshi ǵárejetlerdiń aldın alıw, kárxana múlkin saqlap qalıw ; ruwxıy áhmiyettegi sebepler quramına isbilermenniń ruwxıy ta’repi, nızamshılıqta názerde tutılǵan talaplarǵa ámel qılıw, júz beriwi múmkin bolǵan ayrıqsha jaǵdaylar, qolaysız hádiyselerdiń aldın alıw kirgizildi.
Tórtinshiden, qarjı-xojalıq iskerligin ju’ritpey atirg’an kárxananın’ iyesi tárepinen waqıtında jabıwdan bas tartıw jaǵdaylarınıń tiykarǵı sebepleri retinde tómendegiler kórsetip berildi: 1) kárxanalar iskerligin ámeldegi tamamlaw rejiminiń oǵada quramalı hám qolaysızlıǵı ; 2) kárxananı tamamlaw waqtında birpara salıq hám tólewler toleniwi, kreditorlar menen esaplawuvning zárúrligi; 3) jabıw menen baylanıslı bolǵan qosımsha ǵárejetlerdiń payda bolıwı ; 4) waqıt sarpı ; 5) byurokratik tosqınlıqlardıń bar ekenligi; 6 ) juwapkersizlik.
Besinshiden, kárxanalardı mámleket diziminen shıǵarıw hám finanslıq-xo'jalik iskerligin tamamlawdıń tiykarǵı principlerı retinde tómendegiler usınıs etildi: 1) tamamlaw procesin basqarıw, qadaǵalaw hám juwapkerlik qılıw ushın birden-bir mámleket organınıń bar ekenligi; 2) tamamlaw jaǵdayına túsip qalıw sebebi hám basqa jaǵdaylarǵa qaray siyasiy gruppalı jantasıw; 3) tamamlaw procesi tiykarǵı maqset emes, bálki qural, yaǵnıy kárxanalardıń saw, turaqlı qarjı-xojalıq iskerligi júrgiziwlerine umtılıwları ushın xoshamet ekenligi; 4) tamamlaw rejiminiń ápiwayı hám túsinikli ekenligi; 5) kárxananıń buyım-múlkin saqlap qalıw ; 6 ) tamamlaw procesi múddetiniń qısqalıǵı.
Altınshıdan, subiektlerdin’ finanslıq jaǵdaydı bahalaw boyınsha bilim hám ilmiy tájriybeniń jeterli dárejede emesligi sebepli ózleriniń finansliq jaǵdayların mudami tuwrı qadaǵalaw etip bara almaydı. Soǵanliqtan, Sawda-sanaat palatası yamasa arnawlı konsalting firmaları tárepinen kishi isbilermenlik subiektleri finanslıq jaǵdayınıń turaqlı qadaǵalawın jolǵa qoyıw zárúrli esaplanadı. Bunda eń áhmiyetlisi, ekonomikalıq nasharliqqa alıp keliwi múmkin bolǵan jaǵdaylardı aldınan aytıp beriw hám saplastırıw bolıp, eger nasharliq jaǵdayı payda bolsa, ol menen gúresiwdin’ nátiyjeli usılların usınıs etiwden ibarat.
Jetinshiden, isbilermenlerdi ımaratlar hám islep shıǵarıw qurallar menen támiyinlewde bos turǵan ımaratlar, imaratlar, baza hám sawda jayların waqtınsha paydalanıwǵa tapsırıw mexanizminiń tómendegi tiykarǵı principlerı anıqlandi: ekonomikalıq tutqishtin’ ústin turatuǵın áhmiyetke iye bolıwı ; usı processtiń ámelge asıwınan aldin múlk iyesiniń mápdar bolıwı, soǵan kóre, onıń bos turǵan mal-múlk ushın qarıydar-isbilermendi izlew kerekligi; usı waqıtta, mulkni ijarag’a tapsırıwdi tańlaw tiykarında ámelge asırılıwı; múlk iyesi hám isbilermen ortasındaǵı ijara shártnama óz-ara teń mápli tiykarda dúzilisi; múlk mámleketniki bolsa, onı ijarag’a beriwde tariflardin’ tómen shegarası qatań ornatılıp, joqarı shegara hár bir jaǵdaydan kelip shıqqan halda shártlesiw tiykarında belgileniwi tiyis.
Do'stlaringiz bilan baham: |
