3- laboratoriya ishi mavzu: Materiallarning qattiqligini Brinell va Rokvell usulida sinash. Ishning maqsadi

3-rasm. Lupa yordamidaizdiametrini o’lchash sxemasi
 
aks holda namunaning boshqa 
joyini takror o’lchash lozim. Materiallarning Brinell 
bo’yicha qattiqligi quyidagi formula bilan ifodalanadi: 
(
)
bu yerda: P - sharchaga qo’yilgan yuklama N (kg.k); F
s
- 
sharchaning namuna sirtida qoldirgan segment izining yuzi, mm
2
. 
Geometriyadan ma’lumki, shar segment izining yuzi quyidagicha aniqlanadi: 
 
bu yerda: π – aniq son bo’lib, u 3,14 ga teng; D - sharcha diametri, mm; h-sharchaning 
na’munaga botgan chuqurligi, mm. 
)
(
2
2
2
2
2
2
2
2
d
D
D
ПD
d
D
ПD
ПD
F






)
(
2
2
2
d
D
D
ПD
Р
НВ



Materiallarning qattiqligini tezda aniqlashda yuqoridagi formula asosida tuzilgan 
jadvallardan foydalanish katta qulaylik beradi. 1-ilovada bu xil jadvallardan biri keltirilgan. 
Brinell bo’yicha qattiqlik, masalan, 85NV5(750)20 tarzida yoziladi. Bu yerda 85 - 
materialning Brinell bo’yicha qattiqligini (kg*k/mm
2
), 5-sharcha diametrini (mm), 750 
(kg*k) yuklamani qiymatini va 20 namunaning yuklama ostida tutish vaqtini sekundning, 
hisobida bildiradi. 

---

Talabalar berilgan topshiriqqa ko’ra mustaqil ravishda olib borilgan sinov 
natijalarini 8 - jadvalga yozadilar. Shuni qayd etish ham lozimki, metallarning qattiqliklari 
bilan ularning cho’zilishga muvaqqat qarshiliklari orasida ma’lum bog’lanish bor: 
(
) 
Masalan, yumshatilgan po’latlar uchun α koeffitsient 0,34- 0,36 oralig’ida bo’ladi. 
Namunalarni Brinell bo’yicha aniqlangan kattaliklari