2-мавзу: Спорт иншоотларига қўйилган гигиеник талаблар, спортчиларнинг шахсий гигиенаси. Режа

Натурал (табиий) овқатланиш аҳамияти. Истеъмол қилинадиган озиқ-овқат таркибида ва ўсимлик, ҳам ҳайвон маҳсулотлари ишлатилади.
Одам қонида пҳ 7,2 га тенг. Бундай далил эса ўз навбатида табиий овқат маҳсулотлари билан озиқланиш фойдали эканлигини исботлайди. Ҳозирги замонамизнинг эволюсия натижасида шаклланган овқатланиш тузилмаси бир қанча сабаблар туфайли бузилган. Овқат тайёрлаш жараёнида қуйидагилар амалга оширилади:
- озиқ-овқатга термик ишлов бериш;
- озиқ маҳсулотларини тозалаш;
- махсус моддаларни қўшиш;
- озиқ маҳсулотларини нотўғри йиғиндисидан фойдаланмаслик.
Одамнинг овқат ҳазм қилиш тизими тузилиши эволюсия жараёнида озиқ маҳсулотларининг таркиби ва тузилишига қараб мослашиб борган. Ҳар бир озиқ маҳсулоти учун алоҳида гуруҳ ишлайди. Ҳазм тизимининг ҳар бир қисмида ўзига хос муҳит ва ҳазм жараёни бажарилади. Оғизда кучсиз ишқорий муҳит, ошқозонда кислотали, ингичка ичакда ишқорий ва йўғон ичакда кучсиз кислотали муҳитдир. Бундан кўриниб турибдики, ҳар бир қисмда босқичма-босқич озиқ маҳсулотига ишлов берилади. Овқат ҳазм бўлишида ичакда (240 хил) симбиотик микроорганизмлар иштирок этади.
Бактериал муҳит овқат ҳам қилиш тизимидаги керакли нисбийликнинг регулятори ҳисобланади. Уларнинг вазифаси овқатдан ортиқча ва зарарли компонентларни парчалашдир. Ичак флораси овқат маҳсулотларидан В₁,В₂, В₆, ПП, В₁₂, К витаминларини ишлайди.
Овқатланишнинг талаб сифати
Овқатланиш-бу аввало талаб, кейин эса роҳатланишдир.
Овқат таркиби билан организмга 3 та ҳаётий зарур бўлган оқимлар этказиб келинади:
1. Янги ҳужайраларни ҳосил бўлиши учун зарур моддаларни организмга кириши.
2. Ҳаётий муҳим жараёнларни амалга ошиши учун овқат таркибидаги кимёвий моддалар-енергия манбаидир.
3. Қабул қилинган овқат ҳақидаги информатияни (ахборотни) таҳлил қилиниши.
Қабул қилинган овқат ҳазм тизимининг турли бўлимларида механик, кимёвий ишловлар таъсирида парчаланади, қонга сўрилади ва қон билан бутун танага тарқалади. Демак озиқ моддалар нафақат трофик функсиясини бажаришда, балки энергетик манбаа бўлиб, жисмоний меҳнат учун ишлатилади. Тўйиниш ҳисси овқатни қабул қилгандан 20 дақиқадан сўнг ўтгач пайдо бўлади. Овқатни тўғри чайнашига аҳамият бериш лозим. Тез чайнаш натижасида тўйиниш ҳақида сигнал гуморал йўли билан эмас, балки ошқозон чўзилиши туфайли рўй беради. Овқат орқали очлик қондирилиши лозим.