2. Makroiqtisodiyot fanining tadqiqot usullari. “Resurslar- tovarlar va xizmatlar” hamda “daromadlar –xarajatlar”ning doiraviy oqimi modeli

m = --------- = -----------

A 1- MPC

Demak iste’molga chegaralangan moyillik qancha katta bo’lsa multiplikator samarasi ham shuncha yuqori bo’ladi.

Multiplikatorning matematik mohiyati cheksiz kamayib boruvchi geometrik progressiyani anglatadi, ya’ni m=1+b+b¹⁺b²⁺b³⁺b⁴⁺…+bⁿ, bu yerda b=MPC. Tenglikning ikki tomonini b ga ko’paytiramiz: mb=b+b²⁺b³⁺b⁴⁺…+bⁿ⁺¹

Endi birinchi tenglamadan ikkinchisini ayiramiz:

m-mb=1-bⁿ⁺¹ , m(1-b) =1-bⁿ⁺¹

Hisob kitob natijalarini quyidagicha tasvirlaymiz:

m = ( ‘ⁿ⁺¹⁾ / (1-b)

b kasr son va bⁿ⁺¹ nolga juda yaqin bo’lgani uchun

m = 1/ (1-b ) tenglik to’g’ri bo’ladi.

Avtonom xarajlar multiplikatori miqdorining katta yoki kichikligi byudjet soliq siyosati samaradorligiga ta’sir ko’rsatadi. Davlat o’z xarajatlarini oshirayotganda, yoki investitsiya xarajatlarini oshirish choralarini ko’rayotganda, bu xarajatlar jami talabni qancha miqdorga oshirib yuborishi mumkinligini hisobga olishi zarur.

5. Retsession va inflyatsion uzilish.

E Y=E

E2 =E1 + ΔE

V

E1=C+I+G+Xn

Retsession uzilish

E

A
Uo Y* Y

7.6-chizma. Ishlab chiqarishning haqiqiy va potensial hajmi o’rtasidagi retseyession uzilish.

Agarda ishlab chiqarishning haqiqiy hajmi (U0) potensial (U*) hajmidan kam bo’lsa, jami talab samarasiz hisoblanadi. YA’ni, AD=AS tenglikka erishilgan bo’lsada, yalpi xarajatlar miqdori resurslarining to’liq bandligi darajasini ta’minlamaydi. YAlpi talabning yetishmasligi iqtisodiyotga depressiv ta’sir ko’rsatadi.

YAMM (YAIM)ni to’liq bandlilikning noinflyatsion darajasiga qadar o’stirish uchun jami talab (jami xarajatlar) ko’paytirilishi zarur bo’lgan miqdor retsession uzilish deyiladi (7.6-chizma).

Ishlab chiqarishda to’liq bandlikka erishish va retsession uzilishni yo’qotish uchun jami talabni rag’batlantirish va muvozanatni «A» nuqtadan «V» nuqtagacha surish lozim. Bu yerda muvozanatli yalpi daromadning o’sishi ΔU quyidagiga teng bo’ladi:

ye

Y=E

E1=C+I+G+Xn

A ye E2=E1-ΔE

inflyatsion

uzilish

B
45

Y* Y0 Y

7.7-chizma. Ishlab chiqarishning haqiqiy va potensial hajmi o’rtasidagi inflyatsion uzilish.