2. Makroiqtisodiyot fanining tadqiqot usullari. “Resurslar- tovarlar va xizmatlar” hamda “daromadlar –xarajatlar”ning doiraviy oqimi modeli

14-mavzu. Iqtisodiy o’sishning neoklassik modellari

Reja

14.1. R.Solouning neoklassik modeli asoslari.

14.2. R.Solou modelida kapitalning chiqib ketishi aholi soni o’sishing barqaror muvozanat va iqtisodiy o’sishga ta’siri.

14.3. Texnologik taraqqiyotning iqtisodiy o’sishga ta’siri.. Felpsning «oltin qoidasi».

14.4. Iqtisodiy o’sishning J.Mid va A. L’yuis modellari.
14.1. R.Solouning neoklassik modeli asoslari.
Iqtisodiy o’sishning dastlabki neoklassik modellari 1950-1960 yillarda, ya’ni dinamik muvozanat muammosiga e’tibor susaygan va birinchi planga nafaqat foydalanilmagan quvvatlar hisobiga, balki shu bilan birga yangi texnikani joriy qilish, unumdorlikni oshirish va ishlab chiqarishni tashkil qilishni yaxshilash hisobiga potensial mumkin bo’lgan o’sish sur’atlariga erishish muammosi chiqqan davrda paydo bo’ldi.

SHu sababli iqtisodiy o’sish muammosining nafaqat nazariy asoslari, balki uni tahlil qilishning uslublari ham o’zgardi. Bu davrda rivojlangan davlatlar iqtisodiyotida yirik firmalarning roli keskin o’sdi. Bu firmalar o’z investitsiyalarini strategik rejalashtirish uchun, iqtisodiy o’sishning neokeynscha modellariga tayangan holda, mikrodarajada o’sishning dinamik modellarini tuza boshlashdi. Ta’kidlangan modellarni tuzishda firmalar chiziqli dasturlash uslublaridan va V.Leont’yevning ishlab chiqarish funksiyasidan foydalanishdi.

Yirik firmalarning mustaqil iqtisodiy siyosat yuritishga va iqtisodiy o’sishga erishishga intilishlari neoklassik yo’nalish vakillarini iqtisodiy o’sishning neokeynscha modellariga muqobil bo’lgan o’sish modellarini yaratishga faol kirishishga undadi.

Bu yo’nalish vakillari ( amerikalik iqtisodchi R. Solou va ingliz iqtisodchisi J.Mid hamda boshqalar), bozor raqobati sharoitida yirik firmalarga o’z resurslaridan potensial o’sishga erishish maqsadi to’laroq foydalanish imkonini berish uchun, iqtisodiyotga davlat aralashuvini qat’iy cheklash lozim degan fikrni olg’a surishdi.

Ular yaratgan modellarning metodologik asoslari bo’lib, shuningdek, mehnat, kapital va yerni ijtimoiy mahsulotni yaratishning mustaqil omillari deb qarovchi ishlab chiqaish omillarining klassik nazariyasi xizmat qildi.

Neoklassik modellarning navbatdagi metodologik asosi bo’lib chekli (chegaralangan) unumdorlik nazariyasi hisoblanadi. Ushbu nazariyaga ko’ra ishlab chiqarish omillari egalari oladigan daromad, bu omillarning chekli mahsulotlari ( omillarning qo’shimcha birligi hisobiga yaratilgan qo’shimcha mahsulot) bilan belgilanadi.