2. Makroiqtisodiyot fanining tadqiqot usullari. “Resurslar- tovarlar va xizmatlar” hamda “daromadlar –xarajatlar”ning doiraviy oqimi modeli

2-масала

Мажбурий заҳиралар меъёри 20 %га тенг. Тижорат банки ортиқча заҳира сифатида депозитлар суммасидан яна 5 %га эга. Депозитлар миқдори 20 000 ни ташкил этади. Банк ссуда бериш учун қандай максимал суммадан фойдаланиши мумкин?

Ечиш:

Мажбурий заҳиралар миқдори: 20 000 х 0,2 = 4 000 ни ташкил этади.

Ортиқча заҳиралар: 20 000 х 0,05 = 1 000 га тенг.

Пул заҳиралари: 4 000 + 1 000 = 5 000 га тенг.

Агар заҳиралар 5 000 ни ташкил этса, у ҳолда банк қолган маблағлардан ссуда бериш учун фойдаланиши мумкин: 20 000 – 5 000 = 15 000.

3-масала

Иқтисодиётдаги пул базаси 300, мажбурий заҳиралар 130, пул массаси 960, депозитлар 790 ни ташкил этади. Бу маълумотлар асосида пул мультипликaтoрини топинг.

Ечиш:

Пул мультипликaтoри қуйидагича аниқланади:

m_m =_{ }:

бу ерда, cr (депонентлаш кoэффициенти) ва rr (заҳиралаш меъёри) номаълум.

rr = _{ } cr = _{ }

Масала шартига кўра, R = 130, D = 790, МB = 300, М = 960.

Бунда:

rr = 130 : 790 = 0,16

М_s = C + D  C = 960 – 790 = 170

Cr = C : D= 170 : 790 = 0,215

m_m = (0,215 + 1) : (0,215 + 0,16) = 3,2.

4-масала

Иқтисодиётда пул базаси 200 млн. сўмга тенг. Депонентлаш кoэффициенти 0,8. Мажбурий заҳира меъёри 20%. Реал пул қолдиғига талаб қуйидаги тенглама орқали ифодаланади: M_d=0,4Y – 50r, даромад ҳажми Y = 800. нархлар даражаси P = 4. Мувозанатли фоиз ставкасини топинг.

Ечиш:

Масала шартига кўра:

МB = 200, cr = 0,8, rr = 0,2, P = 4, Y = 800.

m_m =_{ }:  (0,8 + 1):(0,8 + 0,2) = 1,8

М_s = МB х m_m = 200 х 1,8 = 360.

Нарх даражасини ҳисобга олган ҳолда, реал пул таклифи

М_s = 360 : 4 = 90.

Мувозанат нуқтасида М_s = M_d, яъни:

90 = 0,4 х 800 – 50 r  r = 4,6%.

5-масала

Банк мультипликaтoри 2,5 га тенг. Пул таклифининг ошиши 60 млн. сўмни ташкил этди. Заҳиралаш меъёрини ва пул таклифи ошишига сабаб бўлган ортиқча заҳиралар ҳажмини аниқланг.

Ечиш:

Банк мультипликaтoри формуласи:

m_m = 1 / rr = 2,5  rr = 0,4, яъни заҳиралаш меъёри 40%ни ташкил этади.

Масала шартига кўра: М_s = 60, демак, ортиқча заҳиралар ҳажми қуйидагига тенг:

R= М_s: m_m = 60 : 2,5 = 24.
6-масала

Марказий банк, «арзон пуллар» сиёсатини амалга ошириш орқали 10 млрд. сўм миқдоридаги қимматли қоғозлар, жумладан, тижорат банкларидан 5 млрд. сўм ва аҳолидан 5 млрд. сўм сотиб олди. Аҳоли олинган пулларнинг бир қисмини банк тизимидан ташқарида нақд пулда сақлайди. Мажбурий заҳиралар меъёри 20%ни ташкил этади. Агар банк тизими ўз «арзон пуллар» имкoниятларидан тўлиқ фойдаланса, пул таклифи қандай ўзгаради?