2. Gidrаvlikа аsоslаri. Suyuqliklаrning аsоsiy fizik xоssаlаri

NAZORAT SAVOLLARI
1. Оg’irlik kuchi tа’siridа tоzаlаsh usuli qаеrdа аmаlgа оshiri-
lаdi?
2. Mаrkаzdаn qоchmа kuch tа’siridа tоzаlаsh usuli qаysi аppаrаtdа
bаjаrilаdi?
3. Gаzlаrni filtrlаsh usuli qаndаy sinflаrgа bo’linаdi?
4. Nаmlаsh usuli bilаn tоzаlаsh usulining kаmchiligi nimаdа?
5. Elеktr mаydоni yordаmidа tоzаlаsh qаndаy printsipgа аsоslаngаn?

4. 10-Mavzu: Filtrlash jarayoni

Reja:
1. Suspеnziyalаrni filtrlаsh jаrаyonining umumiy tаvsifi.
2. Filtrlаsh uslublаri. Jаrаyonni hаrаkаtlаntiruvchi kuchi vа tеzligi.
3. Filtrlоvchi mаtеriаllаr.
4. Filtrlаsh аppаrаtlаrining turlаri, tuzilishi vа ishlаsh prinsipi.
5. Filtrlоvchi аppаrаtlаrni hisоblаsh mеtоdikаsi.

Tayanch iboralar: Nutch-filtr eng oddiy tuzilishga ega bo’lgan davriy ishlovchi qurilma bo’lib, vakuum yoki ortiqcha bosim ostida ishlashi mumkin

5. Umumiy ma’lumotlar

6. Suspenziya va changli gazlarni filtrlovchi to’siqlar orqali o’tkazish yo’li bilan tozalash jarayoni filtrlash deyiladi. Jarayon davomida suyuqlik yoki gaz filtrlovchi to’siq g’ovaklaridan o’tib ketadi, g’ovaklar o’lchamidan katta bo’lgan zarrachalar esa to’siq yuzasiga cho’kma shaklida yig’iladi. Kelgusida cho’kmaning o’zi ham filtrlovchi material bo’lib xizmat qiladi.

Filtrlovchi material sifatida mayda teshikli to’rlar‚ ipli gazlamalar‚ sochiluvchan materiallar (qum‚ shag’al‚ pista ko’mir‚ bentonitlar)‚ keramika‚ jun, sintetik materiallar va boshqalar ishlatiladi. Ushbu materiallar ishchi muhit (aralashma) ta’siriga kimyoviy jihatdan barqaror‚ pishiq va harorat ta’siriga chidamli bo’lishi kerak.
Filtrlash jarayonida aralashmaning ayrim mayda zarrachalari filtrlovchi material g’ovaklarini to’ldiradi. SHunga ko’ra, filtrlashning quyidagi ikkita uslubi mavjud:
- cho’kma qatlami hosil qilish yo’li bilan filtrlash;
-filtrlovchi material g’ovaklarini to’ldirish orqali filtrlash.
Suspenziya tarkibidan ajratib olinadigan qattiq zarrachalarni o’rtacha diametri d₂ filtrlovchi material g’ovaklari o’lchamidan d_n katta bo’lgan hollarda (18.1-rasm, a-sxema) filtr to’siq yuzasida cho’kma hosil bo’ladi. Filtrlashning bunday uslubi suspenziya tarkibidagi zarrachalarning massaviy kontsentratsiyasi 1% dan ortiq bo’lganda qo’llaniladi.
Agar suspenziya tarkibidagi qattiq zarrachalarning o’rtacha o’lchami filtrlovchi material g’ovaklari o’lchamlaridan kichik bo’lsa, u holda zarrachalar g’ovaklar ichiga kirib, ularni to’ldiradi. (18.1- rasm, v-sxema). G’ovaklarning to’lib borishi bilan suyuqlik fazasini o’tishi qiyinlashadi. Bu esa filtrlash qurilmasining ish unumdorligini pasaytiradi. SHu sababdan, filtrlovchi material davriy ravishda, toza suyuqlikning teskari yo’nalishdagi oqimi bilan yuvib tozalanadi.
Real sharoitlarda filtrlash jarayonlari bir paytning o’zida g’ovaklarni mayda zarrachalar bilan to’lishi va filtrlovchi yuzada cho’kma qatlamining hosil bo’lishi bilan amalga oshiriladi.
Filtrlash jarayonining intensivligi dastlabki texnologik bosqichlar paytida hosil bo’lgan suspenziya sifatiga bog’liq bo’ladi. Suspenziya tarkibidagi mumlar, shilimshiq va kolloid moddalar jarayon borishini sustlashtiradi. SHu sababdan filtrlash jarayoni suspenziya zarrachalaridan kattaroq o’lchamga ega bo’lgan yordamchi materiallar ishtirokida amalga oshiriladi. Bunday materiallarning mahsus suvli aralashmasi jarayon boshlanishidan avval filtrga haydalib, filtrlovchi to’siq yuzasiga qatlam shaklida qoplanadi.
Aktivlangan qo’mir‚ perlit‚ diatomit, kizelьgur, fibroflo va aksanit ikkilamchi filtrlovchi material bo’lib hisoblanadi. Ular cho’kma bilan aralashib, uning g’ovakligini oshiradi. Natijada cho’kmaning gidravlik qarshiligi kamayadi. Ushbu materiallar guruhi absorbtsiyalash xususiyatiga ega bo’lganligi uchun filtrat tiniq bo’ladi.

1.