2 Амалий маш?улот Ш. Джуманов

O‘zbekistonda testologiyaning rivojlanishi 

O‘zbekistonda  testologiyaning  rivojlanishiga  doir  ma’lumotlarni  ikki  xil 

yo‘nalishda  izohlab  o‘tish  mumkin.  Birinchidan,  mamlakatimizda  psixologik 

tadqiqotlarda  tatbiq  qilinadigan  metodikalarning  holati  haqida  so‘z  yuritilsa, 

ikkinchida,  oliy  ta’lim  muassasalarida  talaba  tanlov  testlarini  joriy  etish  bo‘yicha 

Davlat test markazining tashkil etilishi bilan bog‘liq.  

Psixologik 

testlarni 

tabiq 

etilishi 

va 

ularni 

rivojlanishi 

tarixini 

Respublikamizdagi  holatiga  e’tibor  qaratishimiz  bugungi  kunda  qo‘llanilayotgan 

psixodiagnostik  metodikalar,  testlar,  so‘rovnomalar  bilan  bog‘liq  tahliliy 

materiallar  to‘plash  imkonyaitini  keltirib  chiqardi.  Biz  ushbu  masaga 

to‘xtalishimizda  oldin  Respublikamiz  olimlari  tomonidan  yaratilgan  testlarning 

ayrimlaini sanab o‘tishimizga to‘g‘ri keladi, bunda prof. E.G‘.G‘oziyeviing “Shaxs 

irodasini  o‘rganish  testi”,  “Fidoyilik  xislatini  baholash”  shkalasi,  “Barkamol 

insonni 

baholash” 

testi, 

“Vatanparvarlik 

xis-tuyg‘usini 

baholash”, 

“Muloqotmandmisiz”,  “Yolg‘izlikka  moyilmisiz”16  va  prof  .  B.R  Qodirovning 

”Sinf zukkolarini tanlash metodikasi”, Iqtidorli bolalarni aniqlash metodikaalri (A 

va  B  varianti),  “Kasbiy  yo‘nalganlikni  aniqlash”  (K.B.Qodirov).  Bundan 

ko‘rinadiki  psixologik  testlarni  moslashtirish,  ularnini  modifikatsiya  qilishdan, 

ularni  yaratish  masalasiga  o‘tganligi  Respublikamizda  psixologik  testlar  tarixida 

o‘sishni ko‘zatishga olib keldi.  

Bizning  bu  yo‘nalishda  e’tiborimini  tortadigan  yana  bir  jihati  psixologik 

tadqiqotlarda  diagnostik  metodikalarning  tatbiq  etilishi  va  ularning  qo‘llanilish 

darajasini  tahliliga  bag‘ishlandi.  Buning  uchun  biz  1999-2008  yillar  oralig‘ida 

amalga  oshirilgan  psixologik  tadqiqotlar,  xususan,  nomzodlik  dissertatsiyalariga 

doir  ma’lumotlarni  o‘rganishga  erishdik.  Buning  uchun  biz  80  taga  yaqin 

nomzodlik  dissertatsiyalarda  qo‘llanilgan  diagnostik  metodikalar  bilan  tanishib 

ularni  tizimlashtirishga  harakat  qildik.  Ularning  holati  xususidagi  ma’lumotni 

navbatdagi 4-jadval, 1 va 2 gulbarg shakldagi sxemalar va 1-ilovada keltiriladi.  

Respublikamiz  olib  borilgan  psixologik  tadqiqotlar  asosiy  yo‘nalishlari  bir 

necha  sohaga  aloqador  bo‘lib,  ular  umumiy  psixologik,  shaxs  psixologiyasi, 

---

pedagogik,  yosh  psixologiyasi,  sotsial  va  etnopsixologiya  xarakterga  ega. 

Psixodiagnostik testlarni qo‘llanilishi ham yo‘nalishlar va muammolarning maqsad 

va  vazifalaridan  kelib  chiqib  tanlangan.  Deyarli  1999-2008  yillari  oralig‘ida 

psixologik  tadqiqotlarda  50  dan  ortiq  metodikalardan  foydalanilganligi  aniqlandi 

va  ularning  qanday  psixologik  masalalarni  o‘rganish  uchun  qo‘llanilganligi 

aniqlandi  (1-ilova).  Biz  quyidagi  4-jadvalda  ulardan  eng  reytingi  yuqori  5  talikni 

keltirib o‘tishni lozim topdik.