11-sinf Ma’naviyat asoslari aa 1-dars: Inson — kishilik jamiyatining ijodkori

II. O’tilgan mavzuni takrorlash:

“ Guruhlarda ishlash”

O’quvchilar 2 guruhga bo’linadi. Har bir guruh uyga berilgan mavzuga oid atamalardan o’z guruhlariga nom qo’yib olishadi hamda guruhga qo’yilgan nomga qisqacha ta’rif berishadi.

III. Yangi dars mavzusi mazmunini tushuntirish:

FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR:

1. «Ma’naviy meros» tushunchasiga ta’rif bering. Siz uni qanday tushunasiz?

2. Ma’naviy merosni mustahkamlash va rivojlantirish uchun nimalarga e’tibor qaratish lozim?

3. Ma’naviy boyliklar bilan ma’naviy merosni farqli jihatlari nimada? Quyidagi rasmlarga qarab, o‘z fikringizni izohlang.

Ma’naviy meros — ma’naviy tarraqqiyot mahsuli, inson aql-zakovati bilan yaratilgan, kelajak avlodni ezgu taraqqiyot sari yetaklash xususiyatiga ega bo‘lgan, kishilarning ongi va dunyoqarashining o‘sishi, ajdodlardan avlodlarga o‘tib kelayotgan azaliy qad riyatlar majmuini ifodalaydigan tushuncha.

Ma’naviy meros ajdodlar tajribasi, ular qoldirgan ma’naviy boyliklarining kelgusi avlodlarning amaliy faoliyati, tafakkur tarzida qanday ahamiyat kasb etishiga ko‘ra, yakka shaxs, alohida guruh yoki muayyan millat vakillariga tegishli bo‘lishi mumkin.

Merosning ma’lum milliy tilda yaratilgani, milliy madaniy- ma’naviy an’analar, qarashlarni aks ettirgandan ko‘ra, muayyan millatga, ma’lum bir hududda istiqomat qiluvchi turli millatlarni qamrab olishi xususiyatiga ko‘ra — jamiyatga, insoniyat tarixida tutgan yuksak o‘rniga ko‘ra — sivilizatsiyaga

tegishli bo‘lishi ham mumkin.

Ma’naviy meros millat, davlat, mintaqaga tegishli bo‘lishi ham mumkin. Masalan, Imom Buxoriy va Imom Termiziyning diniy-ma’rifi y merosi, Abu Ali ibn Sinoning tibbiyotga oid yoki Mirzo Ulug‘bekning astronomiyaga doir kashfi yotlari nafaqat millatimiz va mintaqamizda istiqomat qilayotgan xalqlar, balki jahon sivilizatsiyasi, madaniyatidan o‘rin olgan bebaho ma’naviy meros hisoblanadi.

Moddiy meros insonning ongiga ta’siri nuqtai nazaridan ayni vaqtda ma’naviy merosga aylanishi ham

mumkin. Masalan, bizga qadar yetib kelgan uzoq o‘tmish da yaratilgan tarixiy obidalar moddiy merosga

mansub bo‘lsa-da, ulardagi muhandislik, bezak ishlari, qurilish uslublari va unga oid ashyolarning tayyorlanishi, bunyodkorlari va boshqa jihatlariga ko‘ra ma’naviy merosga aylanadi. Xuddi shuningdek, moddiy ne’matlar ishlab chiqarish texnologiyalari va uskunalari moddiy merosga mansub bo‘lsa-da, bu boradagi an’analarning ajdodlardan avlodlarga o‘tishi ma’naviy meros tarzida amalga oshadi.

IJODIY FAOLIYAT

1. Quyidagi matnni o‘qing.

2. Matnda ma’naviy merosning qanday qudrati aks ettirilgan?

... ibn Sino asarlarining umumiy soni 450 dan oshadi, lekin bizgacha 242 tasi (ayrim ma’lumotlarga ko‘ra 160 tasi) yetib kelgan. Olimning bizgacha ma’lum bo‘lgan katta asari «Kitob ash-shifo» 4 qismdan iborat bo‘lib, undan mantiq, fi zika, matematika, metafi zika kabi masalalar o‘rin olgan. Bu asar

bizgacha yetib kelmagan, uning Isfahondagi yong‘inda yo‘qolgani ma’lum. «Donishnoma » nomli asari esa fors tilida yozilgan...

Olimning tibbiyotga oid «Kitob al-qonun fi t-tibb» («Tib qonunlari») qomusiy asarini yaxshi bilamiz. Bu asar 5 ta mustaqil katta asardan tashkil topgan. Birinchi- uchinchi kitoblarda tibbiyotning nazariy asoslari, 800 ga yaqin dorining xususiyatlari, ayrim tana a’zolarining kasalliklari va ularni davolash usullari bayon etiladi...