1. Sharq falsafasida inson

Inson tarixning yaratuvchisi sifatida tabiat taraqqiyotidagi o`zluksizlikni ta’minlaydi. U o`z bilimi, tajribasi va yutuqlarini kelgusi avlodlarga meros qilib qoldiradi; tabiat va jamiyatni qayta ko`radi va takomillashtiradi. Inson o`z aqli tufayli butun koinot, tabiat taraqqiyotida buyuk yaratuvchi kuch sifatida namoyon bo`ladi, o`z tarixini yaratadi, uni avaylab-asraydi. Inson faoliyati va tajribalari jamiyatning takomillashuvi va kishilarning har tomonlama kamol topishi uchun manba bo`lib xizmat qiladi.

Тabiat va jamiyatdagi o`rni va ahamiyati, yaratuvchilik mohiyati, oliy mavjudot ekani, vorislikning davomiyligini ta’minlashi barcha ijobiy va foydali yutuqlarni saqlashi va targ`ib etishi kabi xususiyati va qobiliyati tufayli inson muqaddas va tabarruk qadriyat xisoblanadi.

Antropologiya insondagi insoniylikning namoyon bo`lishi va rivojlanishini rux bilan bog`laydi. Ayrim tadqiqotchilar insonga xos bo`lgan biror-bir xususiyatga aloxida urKu bergan va shu orqali insoniy mohiyatni ochib berishga harakat qilgan. Masalan, I. Kant insondagi axloqiy jixatlarga ko`proqe’tibor bergan va uni ezgulikni yovo`zlikdan farqlovchi mavjudot sifatida ta’riflagan. Vladimir Solovev insonning boshqa mavjudotlardan farqini uyalish, achinish va oliy kuchlarga siKinish kabi xususiyatlarda, deb bilgan. Uning fikricha, inson o`zining tuban mayllari va gunoxlaridan uyalish qobiliyatiga ega. Faqat odamlarga emas, balki butun tirik jonga achinish va muqaddas kuchlarga siKinish insongagina xos.

Inson tabiati — G`oyat murakkab. Unda xayvoniy va iloxiy sifatlar mujassamlashgan. Lekin u — xayvon ham, farishta ham emas. Insoniy rux va ma’naviyat uni boshqa mavjudotlardan yuqori darajaga kotaradi.

Insonni o`rganadigan fan — antropologiya deb yuritiladi.