1. Sаnоаt kоrхоnаlаrining bоsh rеjаsi mахsus tоpshiriq аsоsidа «Sаnоаt korxonalari bоsh rеjаsi» qmq gа tаyanib lоyihаlаnаdi. Sаnоаt korxonalari оdаtdа аhоli yashаsh jоylаridаn tаshqаridа sаnоаt zоnаlаridа jоylаshtirilаdi

2. Ba’zi hollarda korxonada bitta tanaffus ovqat- 
lanishga deb qabul qilinadi. Bunday hollarda o'tiriladigan o‘rinlar soni 
smenadagi ishchilar soniga teng deb qabul qilinadi. Ovqatlanish o‘z- 
o‘ziga xizmat shaklida tashkil etiladi (5.10-5.11 -rasmlar).
Yordamchi binolarda sog‘liqni saqlash xonalari ham joylashtirila- 
di. Masalan, korxonadagi ishlaydiganlar soni 300 dan ortiq bo'lganda 
feldsherlik punktlari loyihalanadi.Boshqarish uchun mo‘ljallangan xonalarga rahbar xodimlar kabinetlari (ish xonalari), yig‘ilishlar va majlislar zali, dahlizlar, garderoblar, konstruktorlik byurosi, o‘quv mashg‘ulotlari va jamoat tashkilotlari kabi xonalar misol bo'ladi. Ko‘pchilik hollarda bir xodim- ga to‘g‘ri keladigan maydon 4 m2 qilib olinadi. Konstruktorlik byuro-
sida esa 1 kishiga 6 m2 maydon me’yorlangan. 0 ‘quv mashg‘ulotlari 
xonasi maydoni har kishiga 1,75 m2hisobdan aniqlanadi.
Rahbar tarkibning kabinetlari maydoni ishchi xonalar maydoniga 
bogMiq (10—15% chegarasida).Majlislar zali xonasini (100 o‘rinligacha) aniqlashda bir o‘ringa 1,2 m2 
maydon olinadi. O'rinlar soni 100 dan oshsa 0,9 m2 qabul qilinadi.
Yordamchi binolaming konstruktiv yechimlariga ham ishlab chiqa- 
rish binosi yechimiga o‘xshash talablar qo'yiladi. Ko‘pincha IIS-04 
konstruksiyalar seriyasi qo'llanilgan. Ustunlar to‘ri 6x6 m olinadi. 
Karkasning barcha elementlari temir-betondan tayyorlanadi. Ustun­
lar kesimi 300x300 mm bo‘lib, bir yoki ikki qavatlidir. To'sinlarning 
ustunlar bilan birlashgan tugunlari «yopiq rafaq» ko'rinishida baja- 
riladi. To'sinlarning balandligi 400 mm bo'lib, tokchalardan iborat. 
Ko‘ndalang ramaning ustuvorligi elementlarni tugunga bikr qilib bir- 
lashtirish orqali hal etiladi. Binoning harorat choklari juft ustunlar qa­
bul qilish yo‘li bilan hal etiladi.


3.Sаnоаt binоlаrining хаjmiy-plаn vа konstruktiv yechimlаri ko’p jiхаtdаn ishlаb-chiqаrish jаrаyonining pоrtlаsh vа yong’in хаvfsizligi dаrаjаsigа bоg’liq. SHu jiхаtdаn sаnоаt binоlаridаgi хоnаlаrni 5 qаtеgоriyagа bo’lish mumkin: А - pоrtlаsh vа yong’in хаvfi bоr хоnаlаr; хоnаdа yonuvchi gаzlаr, qislоrоd yoki suv bilаn o’zаrо tа’sir qilgаndа yonib qеtuvchi yoki pоrtlоvchi mоddаlаr bo’lаdi; B - pоrtlаsh vа yong’in хаvfi bоr хоnаlаr; хоnаdа yonuvchi chаng yoki tоlаlаr, tеz yonаdigаn suyukliqlаr bo’lishi mumkin; V – yong’in хаvfi bоr хоnаlаr; G - yonmаydigаn mаtеriаllаr cho’qlаngаn, suyuklаngаn хоldа bo’lаdi;ishlаb chiqаrish jаrаyonidа turli gаz, suyuk vа qаttiq yokilg’ilаrdаn fоydаlаnilаdi; D - yonmаydigаn mаtеriаllаr sоvuq хоldа bo’lаdi vа shu хоlаtdа ulаrgа qаytа ishlоv bеrilаdi. Mоs rаvishdа bundаy хоnаlаr jоylаshgаn sаnоаt binоlаrini хаm А, B, V, G vа D qаtеgоriyalаrgа bo’lish mumkin. Binоlаrni qаysi qаtеgоriyagа tааlluqli eqаnligini shu qаtеgоriyadаgi хоnаlаr umumiy mаydоnning nеchа fоizini tashkil qilishi vа o’t o’chirish qurilmаlаri qo’llаnilgаnligini хisоbgа оlib аniqlаnаdi. Mаzqur qаtеgоriyadаgi хоnаlаr binо umumiy mаydоnining 5% dаn qo’pini tashkil qilgаndа vа 200 m2 dаn kam bo’lmаgаndа binоning qаtеgоriyasi хаm ishlаb-chiqаrish jаrа yonining qаtеgоriyasigа mоs rаvishdа bеlgilаnаdi. Аgаr mа’lum qаtеgоriyadаgi хоnаlаr mаydоni binо umumiy mаydоnining 25 fоizidаn kam vа jаmi 1000 m2 dаn оshmаsа хаmdа bu хоnаlаr аvtоmаtiq o’t o’chirish qurilmаlаri bilаn jiхоzlаngаn bo’lsа binо qаtеgоriyasini qеyingi qаtеgоriyagа tеgishli dеb хisоblаsh mumkin.

4.Sаnоаt korxonalarida оsmа vа ko’prik kranlibinоlаr ko’ptarkalgаn. Ulаr yuklarni3 yo’nаlishdа tаshishlаri vа tsехning dеyarli bаrchа mаydоnigа хizmаt ko’rsatishlari mumkin. Оsmа kranlar оgirligi 0,25 dаn 5 tоnnаgаchа yuklarni ko’tarishi mumkin. Bundаy kranlar yuk ko’tаruvchi 2 yoki 4 g’ildirakli harakatlanish mехаnizmidаn, ko’prik bаlkаning pаstki pоlkаsi bo’ylаb harakatlanuvchi elеktrоtаldаn ibоrаt (1.3-rаsm, а). Binо prоlyoti 18 m gаchа bo’lgаndа оsmа kranbir prоlyotli, 16,2 m dаn 27 m gаchа bo’lgаndа ikki prоlyotli, 28,2 m dаn 34,8 m gаchа bo’lgаndа uch prоlyotli bo’lishi mumkin. Yuk ko’taruvchi bаlkаning оsish nuqtаlаri оrаsidаgi mаsоfа 3 mеtrdаn 15 mеtrgаchа (1,5 mеtrdаn o’zgаrаdi) qаbul qilinаdi. Оsmа kranlarni еrdаn turib оsilib turаdigаn pulьt yordаmidа bоshqаrilаdi. Ko’prik kranlar оgirligi 2 t dаn 500 t gаchа vа undаn оrtiq yuklarni ko’tаrishgа mo’ljаllаngаn. Bu kranlar хаm yuk ko’taruvchi ko’prikdаn, harakatlanish mехаnizmidаn vа ko’prik bo’ylаb harakatlanuvchi ko’tаrish mехаnizmigа egа аrаvаchаdаn ibоrаt bo’lаdi (1.3-rаsm, b). Yuk ko’taruvchiko’prik to’rt dеvоrli balka yoki fеrmа ko’rinishidаgi fаzоviy konstruksiyadir Uning ustidа rеlьs o’rnаtilgаn vа bu rеlьs bo’ylаb ko’tarish mехаnizmi аrаvаchаsi harakatlanadi Ko’prik kranlar kam yuk ko’taruvchi (5 t gаchа), o’rtаchа yuk ko’taruvchi(50 t gаchа) vа katta yuk ko’taruvchi(250 t vа undаn оrtiq) bo’lishi mumkin. 15 t dаn 500 t gаchа yuk ko’tаrаdigаn ko’prik kranlardа 2 tа ilgаq bo’lаdi. Bulаrdаn bittаsi оgir yuklаrni, ikkinchisi esа unchа оgir bo’lmаgаn yuklarni ko’tarishga mo’ljаllаngаn. Bir prоlyotdа bir nеchtа kran bo’lishi mumkin. TSехning ishlаsh vаqtigа nisbаtаn kranlarning ishlаsh vаqtigа muvоfiq rаvishdа ko’prik kranlarni o’tа оgir rеjimli (fоydаlаnish koeffisiyenti 0,8 dаn katta), оgir rеjimli (0,8-0,4), o’rtаchа rеjimli (0,4-0,25) vа еngil rеjimli (0,25-0,15) kranlargа bo’linаdi. O’tа оgir vа оgir rеjimli kranlar bilаn jiхоzlаngаn binоlаrdа kran yo’llаri bo’ylаb o’lchаmlаri 400х1800 mm bo’lgаn yo’lаk qilinаdi.Sanoat binolarini loyixalash asoslari va loyixalashning ummumiy qoidalari.


5. Texnologik jarayon ishlab chiqarish-texnologik sxemasiga asosan aniqlanib, unda ma’lum bir ketma-ket tayyor mahsulotni tayyorlashda ko‘zda tutilgan dastgoh va ularning joylashish harakteri, sex ichki ko‘tarma transport jihozlari ko‘rinishi va yuk ko‘tarish qobiliyati, nomenklaturasi, xonalar o‘lchami (katta-kichikligi) va ketma-ket joylashganligi, ichki harorat, namlik darajasi va boshqalarga bog‘liq bo‘ladi. exnologik sxema xom ashyolarning kelib tushish joylari, ishlab chiqarish chiqindilarini tashlash, muxandislik tarmoqlarini joylashtirish va o‘tkazish joylarini ko‘rsatadi. shlab chiqarishni avtomatlashtirishda texnologik sxema avtomat yo‘llarining joylashishi va buyumlarga ishlov berish va uni yig‘ishdagi turli xildagi operatsiyalar bajarilishini ko‘zda tutadi.Korxona bosh rejasida bino va inshootlarning o‘zaro joylashishi, ular orasidagi masofalar va boshqalar butun korxona texnologik sxemasi uzviy bog‘langan bo‘ladi. anoat binolarining hajm- rejaviy va konstruktiv yechimlari ularning vazifasiga, joylashtiriladigan texnologik jarayonlarga bog‘liq bo‘lib, juda xilma- xildir. Bunday binolarni quyidagi bel gilariga qarab tasniflash mumkin: rolyot ( oraliq)lar soni bo‘yicha bir oraliqli va ko‘p oraliqli sanoat binolari mavjud. Bir oraliqlisi katta bo‘lmagan ishlab chiqarish , energetik yoki ombor binolar uchun maqsadga muvofiq. Shuningdek, ular katta oraliq (36 m va undan ortiq) va yuqori balandlik (18 m dan ortiq) talab etuvchi ishlab chiqarish binolari uchun ham qo‘llaniladi . Ko‘p oraliqli sanoat binolari eng ko‘p tarqalgan bo‘lib , turli xildagi sanoat tarmoqlari uchun qo‘llaniladi .Qavatlar soni bo‘yicha - bir qavatli va ko‘p qavatli binolar. Qator afzalliklari uchun zamonaviy sanoat qurilishining taxminan 80 % ini bir qavatli binolar tashkil qiladi . Ularda jihozlarni joylashtirish , ishlab chiqarish oqimlarini tashkil qilish, xilma- xil transport va ko‘taruvchi uskunalarni qo‘llash uchun yaxshi sharoitlar mavjud.Ko‘p qavatli sanoat binolari qavatlararo yopmalarda faqat yengil texnologik jihozlarni o‘rnatish qulay bo‘lganligi uchun cheklangan . Bunday inolar, asosan yengil sanoat , asbobsozlik , poligrafiya sanoati va shularga o‘xshash korxonalar uchun qo‘llaniladi. Shuningdek, ishlab chiqarish jarayoni vertikal bo‘yicha mo‘ljallangan holda ham ko‘p qavatli binolardan
foydalaniladi . Bunday binolarni cheklangan hududda qurishadi . Ularda albatta texnik qavat loyihalanadi .Ko‘p qavatli binolar uchun ustunlar to‘ ri 6x6, 6x9 yoki 6x12 m qabul qilinadi. Sanoat binolari balandliklari bir - biridan farq qiluvchi bir qavatli qismlardan yoki bir va ko‘p qavatli qismlardan ham iborat bo‘lishi mumkin. So‘ngisi aralashma qavatli binolar deb yuritiladi.Ko‘tarish - transport jihozlarining qo‘llanilishi bo‘yicha kransiz va kranli binolar mavjud.
Yopmalarning konstruktiv sxemasi bo‘yicha karkasli tekis, karkasli fazoviy, osma, kesishuvchan, pnevmatik sanoat binolari ishlatiladi. Asosiy ko‘taruvchi konstruksiyalarning materiali b o‘yicha temirbeton karkasli (yig‘ma, quyma, yig‘ma - quyma), po‘lat karkasli, g‘ishtli ko‘taruvchi devorli va tom yopmali konstruksiyalar bo‘yicha temirbeton, metall va yog‘och inshootlar mavjud.Isitish tizimi bo‘yicha isitiladigan va isitilmaydigan binolar bo‘ladi.Ventilyatsiya tizimi bo‘yicha to‘siq konstruksiyalardagi maxsus joylar orqali tabiiy shamollatish, oquvchi - tortma ventilyatsiya bilan sun’iy shamollatish va havoni salqinlatish (kondensionerlash).


6.O‘tgan asrning 50-yillaridan boshlab ishlab chiqarish korxonalarni qurishda unifikatsiyalashtirilgan (birxillashtirilgan) xajmiy rejaviy elementlardan, standartlashgan industirial konstruksiyalaridan, texnologik jixozlarni erkin joylashtirish imkoniyatini beradigan katta oraliqli binolar qurishga o‘tilgan. Ko‘pgina binolar va inshootlar tiplashtirilgan, yig‘ma ko‘proq yengil temir beton va metal elementlaridan tiklana boshlangan. Ishlab chiqarish binolarining sxemalari tarmoq va tarmoqlararo birxillashtirishga qaratilgan. Sanoat korxonalarini bir joyga to‘plash yani xududiy ishlab chiqarish majmualarini xududiy sanoat bo‘g‘inlariga joylashtirish, (energiya, issiqlik, suv taminoti, kanalizatsiya, binoni muxandislik tarmoqlari va jixozlaridan qulay foydalanish evaziga) samarali bo‘lishligi isbotlandi.
Keyinroq esa bino va inshootlarni texnik qayta jihozlash sanoat qurilishining muhim yo’nalishiga aylandi. Hozirgi zamon korxonalarining asosiy turi uning bir nechta sexlarni birlashtirib bitta tom tagiga joylashtirilgan, rejada yirik o‘lchamli birxillashtirilgan (unifikatsiyalashtirilgan) ustunlar to‘ri va yuqori darajada yig‘ma konstuksiyalarni qo‘llanishi bilan farq qiladi. Bir nechta qo‘shni korxonalar guruhi qo‘shilib umumiy yordamni ishlab chiqarish, injenerlik inshootlari va yagona xizmat ko‘rsatish tuzilmasi sanoat tugunini tashkil etadi. Avvalgi davrda inshoot konstruksiya ortiqcha mustaxkamlik zaxirasiga ega bo‘lgan. Zamonaviy davr konstruksiyalari ularning rivojlanish yo‘nalishi materiallarining xossasi va material juda qulay ishlaydigan konstruksiyalar formasidan har tomonlama foydalanishga asoslangan. Binolarning arxitekturasi, ularning tashqi ko‘rinishi yoki inter’eri muxandislar mehnat maxsuli bo‘lgan konstruksiyalariga ko‘proq bog‘liq bo‘ladi. Shuningdek binolarning funksional ya’ni inson mehnat qilishi va dam olishi uchun yaratilgan suniy muhit sifati ham uning konstruktiv yechimlariga bog‘liq. Sanoat korxonalarini qurish va rekonstruksiya qilish samaradorligini oshirish ko‘p jihatdan qurilish texnikasini takomillashtirishni, ishlab shiqarish binolarining progressive turlarini yaratish, qurilish materiallarini (ayniqsa mahalliy ashyolar asosida olinadiganlarini) ko‘proq ishlab chiqarishni, narxini kamaytirishni, qurilish muddatini qisqartirishni, mehnat unumdorligini oshirishni, qurilish sifatini yaxshilashni yanada industiriallashtirishni talab etadi. Qurilishni industiriallashtirishning asosiy prinsipi, bino va inshoatlarning konstruksiya va detallarni zavodda tayyorlab qurilish maydonini maksimal montaj maydoniga aylantirishdan iborat. Bino va qurilish konstruksiyalarini detallarni birxillashtirmay, namunaviylashtirmasdan sanoat qurilishini industiriallashtirishning iloji yuq. Bu muammolarni hal qilish uchun, oxirgi yillarda bino va inshootlarning xajmiy-rejaviy va konstruktiv yechimlarini birlashtirish, sanoat qurilishida bino va inshootlarning namunaviylashtirilgan yig‘ma konstruksiyalari va detallari joriy qilinmoqda. Bino va inshoatlarning xizmat muddatini oshirish, ularni eksplikatsiya qilish va ta’mirlash uchun ketadigan sarf xarajatlarni kamaytirishga olib kelishi tufayli katta iqtisodiy ahamiyatga ega.Shuningdek, ishlab chiqarish korxonalarini progressiv ko‘p marta takrorlanadigan loyihalar asosida qurish muhim ahamiyatga ega.


7.Texnik talab – bu mazkur binoning mustahkam, turg‘un, chidamli bo‘lishini,har xil fovqulotda sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan yong‘in havfsizligi,portlash oqibatida sodir bo‘ladigan yong‘in havfsizligi holatlarini oldini olish va ularni kamaytirishni ta’minlashga qaratilgan. Binolarning konstruksiyalarni mustaxkamligi, turg‘unligi va chidamlilik darajasi loyihalash va ishlab chiqarish jarayonida ta’minlanganligi binodan foydalanish davrida uning ishonchliligi bilan aniqlanadi.Binoning ishonchliligi deganda, uning hisobiy davr moboynida,har xil kuchlar va tabiiy iqlimiy ta’sirlarda o‘z ishlash qobilyatini yo‘qotmasligiga aytiladi. Me’moriy badiiy talab – bunda binolarni asosan tashqi ko‘rinishlari chiroyli,insonlarning badiiy talablarini qondiradigan. Me’morchiligi atrofdagi bino va inshootlar hamda tabiat muhiti bilan garmonik bog‘langan bo‘lishi kerak.Sanoat binolarning chiroyli bo‘lishi,uning elementlarini o‘zaro moslik mutanosiblik va garmonik joylashishiga, hamda yuqori sifatli montaj va pardoz ishlariga bog‘liqdir. Binoga me’moriy chiroy berish uchun, to‘suvchi materiallarni sifati va rangi, har xil materiallarni bir-biriga mos birikmalari va ranglari tanlanadi. Iqtisodiy talab – bunda bino va inshootlarning loyihalashda ularni qurish va foydalanish davrida kam xarajat qilish yo‘llarini o‘rgatadi. Bu maqsadni amalga oshirish uchun bino va inshootlarning hajmiy-rejaviy, konstrukutiv arxitekturaviy kompozitsion hamda ulardagi texnalogik jarayonlarni eng qulay bo‘lgan loyihalarni tanlash maqsadga muvofiqdir.Qurilayotgan binoning tan narxini arzonlashtirishda, mahalliy qurilish materyallaridan foydalanish kerak. Binolarni loyiahlashda uning kattaligini hamda me’yordan ortiq, o‘ta chidamli va yong‘in bardosh konstruksiyalarini qo‘llash


8.Bir qavatli sanoat binolarining rejasi oddiy va murakkab bo’lishi mumkin. Odatda rejasi to’g’ri to’rt burchakli bo’lgan sanoat binolari ko’proq uchraydi. Ishlab chiqarish jarayoni davomida issiqlik, gaz va is ajralib turishi bilan bog’liq bo’lsa, bulardan tashqari tsexlar ichidan chiqindi suvlarining oqib ketishini hamda ifloslangan havoni almashtirib turishni tashkil qilish talab etilgan bo’lsa, u holda sanoat binolari rejasi murakkab bo’lishi mumkin. Hozirgi zamon bir qavatli ko’p oraliqli turga mansub bo’lgan sanoat binolari konstruktsiyalari asosan: yuklarni poydevorga uzatuvchi ustundan, yopma qismi ko’taruvchi konstruktsiyalardan yopmani ko’taruvchi qismlari-to’sin, ferma va arka yopma va yopma elementlari ustun tokchasiga qo’yilgan kran osti to’sinlari, tsex ichini yorituvchi va havoni almashtiruvchi tom derazalari, vertikal qilib qo’yilgan to’suvchi konstruktsiyalar (bino devori, ichki devorlar, deraza konstruktsiyalari) poydevor va belbog’ to’sinlari, kishilar va transport kirib chiqish uchun mo’ljallangan eshik va darvozalardan iborat bo’ladi. Bir qavatli binolar ko’pincha poydevorga mustahkamlangan bino ustuni va rigeldan (ferma yoki to’sin), ya’ni rama tizimida ko’riladi.
Agarda yopma ko’taruvchi konstruktsiyalari fazoviy tizim ko’rinishida bajarilgan svod, gumbaz, qobiq yig’malardan iborat bo’lsa bular o’z navbatida sinchning bo’ylama ko’ndalang elementlari bo’lib hizmat qiladi.
Karkasning fazoviy birligini mahsus gorizontal va vertikal bog’lanishlar yordamida oshiriladi. Qavatlar soni Binolarning 80% ga yaqini bir qavatli. Bu og'ir uskunalarni o'rnatish qulayligi, xom ashyoni etkazib berish va tayyor mahsulotlarni omborga olib chiqish (ko'pincha bir yoki ikkita devor orqali ustaxonalar bilan birlashtirilgan) bilan bog'liq. Ba'zi, ayniqsa, massiv tuzilmalar to'g'ridan-to'g'ri erga joylashtiriladi, chunki ular o'z vazni bilan har qanday polni bosib o'tishlari mumkin. Bundan tashqari, bir qavatda manevr qilish yaxshiroqdir - har qanday o'zgarishlar, qayta qurish ancha oson.


9.Qurilayotgan binolar o'z maqsadiga to'liq javob berishi va quyidagi talablarga javob berishi kerak:1. funktsional maqsadga muvofiqlik, ya'ni. bino ish, dam olish yoki u mo'ljallangan boshqa jarayon uchun qulay bo'lishi kerak;2. texnik imkoniyati, ya'ni. bino odamlarni zararli atmosfera ta'siridan ishonchli himoya qilishi kerak; bardoshli bo'lish, ya'ni. tashqi ta'sirlarga qarshi turish va barqaror, ya'ni. vaqt o'tishi bilan ularning operatsion fazilatlarini yo'qotmaslik;3. me'moriy va badiiy ekspressivlik, ya'ni. bino tashqi (tashqi) va ichki (ichki) ko'rinishi jihatidan jozibali bo'lishi kerak;4. iqtisodiy maqsadga muvofiqligi (mehnat xarajatlarini, materiallarni kamaytirish va qurilish vaqtini qisqartirishni ta'minlaydi).
4 Binoning kosmik rejalashtirish parametrlariKosmik rejalashtirish parametrlariga quyidagilar kiradi: qadam, oraliq, qavat balandligi.(b) qadam- ko'ndalang koordinatsiya o'qlari orasidagi masofa.Oraliq (l)- uzunlamasına koordinatsiya o'qlari orasidagi masofa.Qavat balandligi (H bu ) - joylashgan qavat ostidagi qavat sathidan joylashgan qavatning ustidagi qavat darajasiga vertikal masofa ( H bu=2,8; 3,0; 3,3 m) Rejaning konfiguratsiyasi va o'lchamlari, sanoat binosining balandligi va profili parametrlar, oraliqlarning soni va nisbiy holati bilan belgilanadi. Bu omillar ishlab chiqarish texnologiyasiga, mahsulot xarakteriga, korxona unumdorligiga, talablarga bog'liq sanitariya me'yorlari (https://el-in.ru/uz/avtokredity/uchetnaya-norma-normy-zhilploshchadi-skolko-kvadratnyh-metrov-zhilya.html) va boshqalar.oraliq kengligi sanoat binosida (L) - uzunlamasına muvofiqlashtirish o'qlari orasidagi masofa - ko'prikli kran (Lk) oralig'ining yig'indisi va kranning uchish-qo'nish yo'lagi rels o'qi va modulli muvofiqlashtirish o'qi (2K) orasidagi masofaning ikki barobari: L = Lk + 2KKo'prikli kranlarning oraliqlari oraliqlarning kengligi bilan bog'langan va GOST tomonidan belgilanadi. K qiymati olinadi: yuk ko'tarish quvvati Q ≤ 500 kN bo'lgan kranlar uchun 750 mm; 1000 mm (va 250 mm dan ortiq) Q > 500 kN bilan, shuningdek, kranlarning uchish-qo'nish yo'laklariga xizmat ko'rsatish uchun ustunlarning yuqori qismida o'tish joyini tashkil qilishda.Ishlab chiqarish texnologiyasi shartlari (uskunaning o'lchamlari va tabiati, uni joylashtirish tizimi, o'tish joylarining kengligi va boshqalar) bilan belgilanadigan oraliqlarning minimal ruxsat etilgan kengligi har doim ham iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq emas. Hududida bir xil o'lchamdagi va bir xil uzunlikdagi do'konlar ham kichik, ham katta oraliqli, ba'zi hollarda esa katta bo'lishi mumkin. Masalan, kengligi 72 m bo'lgan bino olti oraliqda 12 m, to'rtta oraliqda 18 m, uchta oraliqda 24 m, ikkita oraliqda 36 m yoki bitta oraliqda 72 m bo'lishi mumkin. Shu bilan birga, esda tutish kerakki, kattalashtirilgan to'rga ega bo'lgan katta oraliqli binolar texnologiya jihatidan juda ko'p qirrali.Ustun oralig'i - ko'ndalang koordinatsiya o'qlari orasidagi masofa - texnologik asbob-uskunalarning o'lchamlari va tartibini, ishlab chiqarilgan mahsulotlarning o'lchamlarini, do'kon ichidagi transport turini hisobga olgan holda belgilanadi. Shunday qilib, katta o'lchamli asbob-uskunalar va katta mahsulotlar bilan ustunli qadam kattalikka o'rnatiladi, bu ishlab chiqarish maydonidan foydalanish samaradorligini oshiradi, lekin qoplama va kran uchish-qo'nish yo'laklarini loyihalashni murakkablashtiradi. Asosan, ustunlar qadami 6 yoki 12 m bo'lishi kerak.oraliq balandligi- tayyor zamin darajasidan qoplamaning qo'llab-quvvatlovchi tuzilmalarining pastki qismigacha bo'lgan masofa - sanoat binosi uchun texnologik, sanitariya-gigiyenik va iqtisodiy talablarga bog'liq. U tayyor qavat sathidan H1 kran rayining yuqori qismigacha bo'lgan masofalar va relsning yuqori qismidan H2 qoplamasining qo'llab-quvvatlovchi strukturasining pastki qismigacha bo'lgan masofadan yuqori kranlar bilan oraliqlarda hosil bo'ladi

10. Ko'p qavatli sanoat binolarining joylashishi shaharsozlik va ishlab chiqarish sharoitlariga bog'liq. Deraza teshiklarini bir tomonlama joylashtirish bilan binolarni shimoli-sharqqa yo'naltirish tavsiya etiladi, derazalarni odatiy ikki tomonlama joylashtirish bilan binoning bo'ylama o'qini sharq-g'arbiy yo'nalishda yo'naltirish yaxshiroqdir. shimol va janubdagi derazalar. Ushbu yo'nalish bilan yozda binolarning to'g'ridan-to'g'ri izolyatsiyasi ahamiyatsiz va quyoshdan himoya qiluvchi vositalar yordamida osongina yo'q qilinadi; qishda ishlab chiqarish ob'ektlari shimoliy devorga qadar butun chuqurlikda yoritiladi (1-rasm).
Shimoliy jabha bo'ylab zinapoyalar va hojatxonalar joylashtirilishi kerak. Sanoat binolarida keraksiz soyalar bo'lmasligi kerak. Loyiha janubiy jabhaning derazalari ustidagi mexanik haydovchi bilan tentlar orqali o'rnatish imkoniyatini hisobga olishi kerak Yorug'lik teshiklarining kerakli maydonining taxminiy ko'rsatkichlari: yordamchi va saqlash xonalarida zamin maydonining 10%; sanoat binolarida. qo'pol ish uchun 12%; aniq ish uchun sanoat binolarida 20%. Xonaning sezilarli chuqurligi bilan tashqi yorug'likning tarqalishiga qarshi choralarni qo'llash tavsiya etiladi (vizorlar, panjurlar, yorug'likni tarqatuvchi oynalar va boshqalar). To'sinlar va to'sinlarning yo'nalishi binolarni yoritishda muhim rol o'ynaydi. Ish joyining derazadan masofasi deraza lintelidan ish stolining yuqori qismigacha bo'lgan masofadan ikki baravar ko'p bo'lishi kerak.
Ko'p qavatli sanoat binolarining balandligi. Optimal balandlik 20 qavatgacha, ammo, qoida tariqasida, ularning qavatlari soni, asosan, yong'in xavfsizligi sababli kamroq. Qavatlar sonining ko'payishi bilan liftlar va zinapoyalar egallagan maydon ortadi. Oxir-oqibat, yuqori qavatlardagi ish maydonining o'sishi pastki qavatlardagi ish maydonining kamayishi bilan deyarli inkor etiladi. Ko'p qavatli sanoat binolarida derazalar, lekin iloji bo'lsa, shiftga olib kelinishi va ustunlar orasidagi to'liq kenglik bilan amalga oshirilishi kerak. Deraza tokchalarining balandligi 1000-1250 mm, omborlarda - tovarlarni yig'ish balandligiga qarab.
"Qurilish nazorati qoidalari" ga ko'ra, qozonxonalarda deraza teshiklarini to'ldirishning 1/3 qismi ochiladigan chiziqlar bilan bo'lishi kerak; quyish zavodlarida, metallurgiya do'konlarida, shuningdek, shunga o'xshash sanoat korxonalarida, butun oynalar maydoni bo'ylab ochiladigan eshiklar o'rnatilishi kerak; ular guruh mexanik yoki qo'lda drayvlar tomonidan ochiladi va yopiladi. Eng yaxshi bog'lovchilar vertikal osilgan yoki vertikal o'qda burilishdir, chunki gorizontal burilish yoki pastga aylantiruvchi bog'lovchilar juda iflos bo'ladi.