1. Reproduktiv salomatlik haqida tushuncha bering. Reproduktiv salomatlik

104. Qon  bosimi  qanday  hosil  bo’ladi  va  qanday  asbob  yog’rdamida  o’lchanadi? 

Qon  bosimi.  Qon bosimi  qonning  tomirlar devoriga  ko`rsatgan  bosim  kuchidan yuzaga keladi.  Qon  bosimi  kam  pulsga  o`xshab  ikki  xil 

bo`ladi: arterial va vena bosimi. Odatda, yurak-qon tomir sistemasining ish faoliyati asosan arterial bosimni o`lchash yo`li bilan aniqlanadi. 

Arterial  bosim  ikki  xil: maksimal va minimal bo`ladi. Maksimal bosim yurakning chap qorinchasi qisqarganda qonning aortaga va boshqa 

arteriya tomirlariga yuqori bosim bilan chiqarilishi natijasida hosil bo`ladi. Maksimal bosim  yurak  qorinchasi qisqargan (sistola)  vaqtda  

hosil bo`lganligi uchun sistolik bosim ham deyiladi.  Minimal bosim yurakning chap qorinchasi  kengaygan vaqtda aorta va boshqa arteriya 

tomirlarida bosimning kamayishi natijasida yuzaga keladi. Minimal bosim yurak qorinchasi, kengaygan (diastola) vaqtda yuzaga kelganligi 

uchun diastolik bosim ham deyiladi. 

Katta  yoshli sog`lom odamda tinch holatda maksimal arterial bosim 110-120 mm, minimal arterial bosim 70-80 mm simob ustuniga teng. 

Arterial  bosim  Riva-Rochchi  sfigmomonometri    yoki  tonometr  asboblari  yordamida,  N.S.Korotkov  usulida  elka  arteriyasida  o`lchanadi, 

Buning uchun asbobning rezinali manjeti bilakning tirsak bo`g`imidan yuqori qismiga o`raladi. So`ng asbobning rezina ballonchasini qisish 

yo`li  bilan  manjet  ichiga  havo  yuboriladi.  Manjet  havo  bilan  shishgan  sari,  u  bilak  arteriyasini  qisadi  va  qonning  pastga  tomon  oqishi 

to`xtaydi. Shtativdagi simob ustuni esa ko`tarilib, 200  - 300 mm ga etkaziladi. Shunda tirsak arteriyasida puls sezilmay qoladi. Shu payt 

fonendoskop  asbobining  bir  uchini  quloqqa  o`rnatib,  ikkinchi  uchini  tirsak  bo`g`imining  chuqurchasiga,  ya`ni  bilak  arteriyasi  ustiga 

qo`yilganda hech narsa eshitilmaydi. shundan so`ng asbob ballonchasidagi vintni ozroq bo`shatib manjetdan havo sekin-asta chiqariladi va 

fonendoskop orqali bilak arteriyasi eshitib turiladi. Bu arteriyada yurakning qisqarish tovushi eshitilish bilanoq shtativning simob ustuniga 

qaraladi. Uning ko`rsatgan raqami maksimal arterial bosim bo`ladi. Arteriyani eshitish davom ettiriladi va unda yurak qisqarishi tovushining 

yo`qolishi bilanoq simob ustuniga qaraladi, uning ko`rsatgan raqami minimal arterial bosim bo`ladi.