1-mavzu. О‘simlikdagi suv muvozanati reja

 
Suvning barglardan atmosferaga harakati.
Suv hujayra yuzasidan hujayralaaro havo 
bо‘shliqlarigi bug‘lanar ekan, suvning keyingi harakatlarga diffuziya jarayonlari asasiy ta’sir etuvchi 
vosita bо‘lib hisoblanadi. Bargning kutikula qavati suv harakati yо‘lidagi eng samarali tо‘siq vaziqasini 
о‘taydi. Hisoblanshicha suvning faqatgina 5 % qismi kutikula orqali bug‘lanadi. Suvning deyarli qolgan 
barcha miqdori ustitsa apparatlari orqali hovak teshikchalar yordamida diffuziya yо‘li bilan bug‘latiladi. 
Bu jarayonlar kо‘proq bargning pastki qismlaridagi yuzalarda amalga oshadi.
 
Bargdan atmosferagacha bо‘lgan suv yо‘lida suv ksilemadan suv bо‘shliqlariga bug‘lanadigan, 
mezofilning hujayra devoriga qarab tortiladi. Suv bug‘i keyingi bosqichda teshikchalar orqali havoga 
bug‘latiladi. Tarkibda saqlanayotgan suv ushbu tizimdan tashqarida diffuziya usulida buhlanadi va bu 
jarayon suv buhining gradiyent konsentratsiyasi tomonidan nazorat qilinadi.
 
Endi transpiratsiya jarayonini harakatlantiruvchi kuchlar,bargdan atmosferagacha bо‘lgan 
yо‘ldagi qarshilanishlar va bargning transpiratsiya jarayonini boshqaruvchi anatomik xususiyatlarini 
kо‘rib chiqamiz.
 
Suv bug‘lari atmosferaga tez diffuzlanadi. Hujayra о‘lchamlari darajasida suyuqliklarda diffuziya 
hhodisasi sekin amalga oshadi. Suv molekulasi barg hujayrasi devori yuzasidan to atmosferaga 
diffuzlanishi uchun qancha vaqt sarflanadi?
 
3 bо‘limda kо‘rib о‘tganimizdek, suv molekulasi diffuzlaanish masofasi L=L2/D
s
, bu yerda D
s
diffuziya koeffitsiyenti Barg ichidan tashqi atmosferaga bug‘lanishi uchun taxminan 1 mm ga teng, 
suvning diffuziya koeffitsiyenti esa 2.4x10
-5
m2s
-1
ga teng. Shulardan kelib chiqadiki, suv molekulasi 
uchun bargdan chikib ketishi ga о‘rtacha 0.042 soniya vaqt ketadi. Kо‘rinib turibdiki, suv bug‘i chiqib 
ketishiga bargning gaz fazasi orqali diffuzlanish kifoya qiladi. Diffuziya jarayoni gazlarda
suyuqliklardan kо‘ra tezroq amalga oshadi.