1-ma’ruza. Kirish. Fanni o‘qitish va maqsadlari. Kinematika asoslari

Sanoq sistemasi deb, soat bilan ta’minlangan, absolyut qattiq jismga qattiq 
bog‘langan va unga nisbatan vaqtning har xil momentlarida boshqa jismlarning holatlari 
aniqlanadigan koordinatalar sistemasiga aytiladi.
Bunda soat deganda vaqtni yoki, aniqrog‗i 
hodisalar o‗rtasidagi vaqt oraliqlarini o‗lchashda ishlatiladigan qurilma tushuniladi: vaqt bir 
jinsli bo‗lganligidan uning sanoq boshini ixtiyoriy tanlash mumkin. N‘yuton mexanikasida 
fazoning xossalari Evklid geometriyasi bilan tavsiflanadi, vaqt o‗tishi esa hamma sanoq 
sistemalarida bir xil deb faraz qilinadi. Bundan buyon Yer bilan qattiq bog‗langan sanoq 
sistemasini Yer yoki laboratoriya sistemasi deb ataymiz. 
Jismlar harakati 
fazo 
va 
vaqtda 
amalga oshadi. Fazo abadiy mavjud, cheksiz katta, 
qo‗zg‗almas materiya ko‗rinishida tasvirlanadi. Fazoning xossalari vaqt o‗tishi bilan 
o‗zgarmaydi.Vaqt fazoning istalgan nuqtasida birday o‗tadi deb hisoblanadi, ya‘ni o‗z-o‗zicha, 
tekis va biror boshqa borliqqa bog‗liq bo‗lmagan holda o‗tadi deb qaraladi. Har qanday fizik 
hodisa yoki jarayon fazoning qayerdadir va qachondir sodir bo‗ladi. Mexanika nuqtai nazarida 
harakat jismlarning fazodagi vaziyatini vaqt o‗tishi bilan o‗zgarishidan iboratdir. Moddiy 
nuqtaning fazodagi holatini biror ixtiyoriy tanlab olingan sanoq sistemasiga nisbatan qaraladi. 
Jismning vaziyatini yoki harakatini har doim boshqa jismga nisbatan ko‘riladi, shu sababli 
oxirgi jismni sanoq jismi deyiladi. Fizikada sanoq sistemasi sifatida 
koorditanatalar sistemasi
ishlatiladi. Masalan, o‘zaro to‘g‘ri burchak ostida bo‘lgan uch o‘qli koordinata sistemasi olinadi, 
bu o‘qlarni 
x, y, z
harflari bilan belgilanadi. Bunday koordinata sistemasini fransuz olimi Dekart 
kiritgan. yana boshqa koordinatalar sistemalari ham mavjud. 
Fazoda moddiy nuqta holatini to‗g‗ri burchakli