1-маъруза (4 соат)

Lug’atlarni to`ldirish va sozlash

Promt 98 programmasi tarkibiga kiritilgan lug’atlar ancha boy

ekanligiga qaramay, hujjatlarda uchrovchi hamma so`zlar

kiritilganligini kafolatlab bo`lmaydi. Notanish so`zlarni programma

Qizil rangda ajratib ko`rsatadi.

Lekin hamma notanish so`zlar ham lug’atga kiravermaydi. Ular

orasida band qilish lozim bo`lgan so`zlar ham uchrashi mumkin.

SHuningdek, bu so`zlar to`g’ri yozilganligini tekshirib ko`rish kerak.

Agar lug’at haqiqatan ham to`liq bo`lmasa, unda so`zni iste`mol

lug’atiga qo`shish mumkin.

Lug’atni malakali tarzda to`ldirish juda muhim va mas`uliyatli

tadbir. Lug’atning haddan ziyod zichligi tarjima sifatini pasaytirishi

mumkin. SHuningdek, bir so`z turlicha ma`no ko`rinishlariga ega

bo`lishi mumkinligini ham nazarda tutish kerak.

Promt 98 programmasi so`zni lug’atga qo`shishda ikki:

boshlang’ich va mutaxassis rejimini ko`zda tutadi. Birinchi rejimda

so`zning etishmaydigan hamma grammatik shakllari avtomatik tarzda

qo`shiladi. Lekin ular doim ham to`g’ri bo`lavermaydi. Ikkinchi

rejimda foydalanuvchining o`zi hamma grammatik shakllarni beradi,

lekin bu ikkala til grammatikasini yaxshi bilishni talab etadi.

Mutaxassis rejimida so`zlarni qo`shish quyidagi tartibda ro`y

beradi:

1. Perevod / Slovarnaya stat’ya (tarjima / lug’at bandi)

buyrug’iga berish — unda Slovarnuyu stat’yu (lug’at bandini ochish)

muloqot oynasi ochiladi.

2. Bu muloqot oynasida so`z shaklini andozaga o`zgartirish (otni

bosh kelishikda, fe`lni noaniqdek shaklida va h.k.) kerak. Unda lug’at

bandi muloqot oynasi ochiladi.

3. Nutqning kerakli qismiga mos keluvchi qo`shimcha varaqa

tanlanib, agar kerakli so`z lug’atlarning birontasiga kirmasa, Dobavit’

(qo`shish) bandi yoki tarjimaning o`zgartirilishi zarur bo`lsa, Pravka

(tuzatish) bandi bosiladi.

4. Keyingi muloqot so`z o`zgarishining xilini aniqlash,

shuningdek, ushbu so`zning boshqa shakllarda to`g’ri yozilishini

ko`rsatishga imkon beradi.

---

68

5. Oxirgi muloqot oynasi boshlang’ich tildagi so`zning turli

shakllarini va tarjimaning programmaga kiritilgan variantini ushbu

shakllarning qaysi biriga ishlatish kerakligini aniqlaydi.

6. Promt 98 programmasi fe`l va ot so`z turkumlari uchun

so`zlarning bir —biri bilan mos kelishini aniqlaydigan qo`shimcha

axborot berishga imkon beradi. Fe`l holatida bunday maqsad uchun

Upravlenie (boshqaruv) bandi xizmat qiladi. U masalan, berilgan

fe`lning qo`shimcha bilan bog’lanish usuli: qanday ko`makchi zarur,

qo`shimcha qanday kelishikda bo`lishi kerak va h.k.larni ko`rsatish

imkonini beradi.