1. Geodeziya fanining vazifasi, axamiyati, boshka fanlar bilan boglikligi. Gеodеziya so`zi «yеr bo`lish»

13.Masshtab va uning turlari.

Karta, plan (Profil) dagi chiziqni d uzunligini shu chiziqni joydagi uzunligini gorizontal S proektsiyasi nisbati masshtabdeyiladi. Masshtablar o'lchov birligisiz to'g'ri kasr shaklida beriladi. Masshtablarning barchasi surati birga teng bo'lgan kasr ko'rinishda beriladi, maxraj joydagi chiziq uzunligini gorizontal proektsiyasini qog'ozga o'tkazishdagi kichraytirilish darajasini ko'rsatadi. Bunday masshtablarga sonli masshtab deyiladi. Sonli masshtab ѐzishda 1:M shaklida ѐziladi. Misol uchun: 1:500, 1:1000, 1:2000, 1:25000. Sonli masshtab so'z bilan ifodalanganda natural masshtabdeb ataladi. Masalan, sonli masshtab 1:10000 bo'lsa, natural masshtabda kartadagi 1 santimetr chiziq uzunligi joydagi 100 metrga (10000 santimetrga) teng bo'ladi. O'zi aslida, masshtabni ifodalovchi kasrni suratga qanday o'lchov birligini qo'ysak, mahrajga ham shunday o'lchov birligini qo'yish kerak. Odam ko'zi bilan 0,1 mm kattalikni farqlay olganligini inobatga olib, plandagi (profildagi) 0,1 millimetrga joyda mos ravishda to'g'ri qeladigan chiziqni gorizontal proektsiyasiga masshtab aniqligi deyiladi:

14.Oddiy chizigiy masshtabni tushuntiring.

Masshtab grafik shaklida ifodalansa, chiziqli masshtabdeyiladi. Chiziqli masshtab bitta chiziqdan ѐki ikkita parallel chiziqdan iborat bo'lib, chiziqlar ma'lum uzunlikdagi kesmalarga bo'linadi .Kesmaga masshtab asosi deyiladi. Odatda masshtab asosi 1 ѐki 2 sm ga teng bo'ladi. Kesmalar ustiga uning er yuzasidagi uzunligi ѐzib qo'yiladi. Chiziqli masshtabning chap tomonidagi birinchi kesma teng o'n bo'lakka bo'linadi, har bir bo'lak shu masshtabning grafik aniqligi deb ataladi. Masshtabni grafik ifodasidan yana bir ko'rinishi ko'ndalang masshtab bo'lib, bu masshtabni asosiy maqsadi chiziqli masshtab aniqligini oshirish. Ko'ndalang masshtabni qurish uchun (3.1 b-shakl) to'g'ri chiziqda bir necha marta masshtab asosi qo'yiladi (asosan masshtab asosi 2 sm dan olinadi). Har bir bo'lakdan ixtiѐriy uzunlikda perpendekulyar o'tkaziladi. Birinchi CD va oxiri TF perpendekulyar m ta teng bo'lakka bo'linadi.