1-dars. Mavzu: atom tuzilishi. Atom tarkibidagi elektronlarni pog’ona va pog’onachalarda joylashuvi. Darsning maqsadi: Ta’limiy

V.Tashkily qism;

a)Salomlashish

b)Yo’qlama

c)Siyosiy daqiqa

VI.O’tilgan mavzuni takrorlash uchun savol va topshiriqlar berish.

1. 
   Tarkibida 80 g NaOH tutgan 300 ml (p=1,12 g/ml) eritmaning foiz konsentratsiyasini (%) aniqlang.
   
2. 
   Tarkibida 49 g H2SO4 tutgan 160 ml (p=1,15 g/ml) eritmaning foiz konsentratsiyasini (%) aniqlang.
   
3. 
   200 ml (p= 1,25 g/ml) 25 % li AgNO₃ eritmasi tarkibida erigan modda­ning massasini (g) aniqlang.
   
4. 
   240 ml (p= 1,125 g/ml) 15 % li (NH₄)₂SO₄ eritmasi tarkibida erigan modda­ning massasini (g) aniqlang.
   

VII.Dars bayoni:

1 l eritmaning tarkibida erigan moddani miqdoriga yoki mollar soniga shu eritmani molyar konsentratsiyasi deyiladi. Molyar konsentratsiyani (Cm) aniqlash uchun erigan modda miqdorini (n) shu eritmaning hajmiga (V) bo‘lishimiz kerak. Cm - molyar konsentratsiya (mol/1 yokiM) n - erigan moddaningmiqdori (mol) V- eritma hajmi (l)

Molyar konsentratsiyani (Cm) o‘lchov birligi mol/l yoki M (molyar)dir. Erigan moddaning miqdorini mol da o‘lchaymiz. Molyar konsentratsiyada eritma hajmini l da o‘lchanadi.

Shu formuladan erigan modda miqdorini (n) aniqlash uchun eritmani mol- yar konsentratsiyasini (Cm) eritma hajmiga (V) ko‘paytirish kerak bo‘ladi. n = Cm • V Shu formuladan eritma hajmini (V) aniqlash uchun erigan modda miqdori- ni (n) eritmaning molyar konsentratsiyasiga (CM) bo‘lish kerak.

1. 
   masala: 0,75 mol NaNO3 suvda eritilib, 250 ml eritma tayyorlan- di. Hosil bo‘lgan eritmani molyar konsentratsiyasini aniqlang.
   

Masalaning yechimi: 0,75 mol NaNO₃ ma’lum miqdorda suvda eritil- gan, natijada 250 ml ya’ni 0,25 l eritma hosil bo‘lgan. Ushbu eritmaning molyar konsentratsiyasini aniqlaymiz:

Demak, 0,75 mol NaNO₃ ning hosil qilgan 250 ml eritmasi 3 mol/l (mol- yarli) bo‘lgan.

Javob: 3 M

Agar masala shartida erigan moddaning massasi berilgan bo‘lsa, dastlab erigan modda miqdorini aniqlab olamiz. Buning uchun erigan modda­ning massasini ushbu moddaning molyar massasiga bo‘lish kerak.







Molyar massani aniqlab olganimizdan so‘ng, masalani ishlashda davom etamiz.

2. 
   masala: Tarkibida 7,3 g HCl bor bo‘lgan, 0,1 M li HCl eritmasining hajmini ( l ) aniqlang.
   

Masalaning yechimi: Dastlab HCl ning modda miqdorini topib olamiz:
Topilgan modda miqdoridan foydalanib HCl eritmasining hajmini topa­ iz:ob: 2 l

3. 
   masala: Distillangan suvga BaCU qo‘shib, 300 ml 2 M li eritma tayyorlandi. Qo‘shilgan BaCU ni massasini aniqlang.
   

Masalaning yechimi: Eritmaning hajmi va molyar konsentratsiya qiymat- laridan foydalanib Ba Cb ning modda miqdorini topib olamiz:

n(BaCl2) = 2*0,3= 0,6mol

BaCl2 ning modda miqdori ma’lum bo‘ldi, endi uning massasini aniqlaymiz:

m=n*M

m (BaCl₂) - 0,6 • 208 - 124,8 g

Demak 300 ml 2 M li eritma hosil qilish uchun 124,8 g BaCl₂ eritilgan ekan.

Javob: 124,8 g

Agar masalani shartida eritma hajmi berilmay, eritma massasi va eritma zichligi berilgan bo‘lsa, dastlab eritma hajmini aniqlab olamiz. Eritma hajmini (V) aniqlash uchun eritma massasini (m2) eritma zichligiga (p) bo‘lishimiz kerak bo‘ladi:Masala shartida eritma zichligi g/ml da va eritma massasi grammda berilgan bo‘lsa, bu formula orqali hisoblasak eritma hajmini ml da aniq­laymiz va 1000 ga bo‘lish orqali eritma hajmini litrda ifodalashimiz mumkin va masala ishlashda davom etamiz.

Agar eritma zichligi kg/l da va eritma massasi kg da berilgan bo‘lsa, bu formula orqali hisoblasak eritma hajmini litrda aniqlaymiz va masala ishlash­da davom etamiz.

4. 
   masala: 300 g suvga 36,5 g HCl qo‘shilishidan hosil bo‘lgan eritmaning (p=1,12 g/ml) molyar konsentratsiyasini (mol/l) aniqlang.
   

Masalaning yechimi:

Dastlab erigan moddaning modda miqdorini topib olamiz:

300 g suvda 36,5 g HCl eritilganda 336,5 g (300+36,5-336,5) eritma hosil bo‘ladi.Eritma massasidan foydalanib uning hajmini aniqlaymiz: = 3,33 mol/l

Javob: 3,33 M