|
5.CHET TILIDAGI O’QITISH METODLARINING TAKOMILLASHTIRIB BORISHNING ZARURLIGI VA AUDIO –LINGUAL METODI HAQIDA.
Audio-lingual usul chet tillarini oʻrgatishda qoʻllaniladigan usuldir. U bixevioristik nazariyaga asoslangan bo'lib, u tirik mavjudotlarning va bu holda odamlarning ma'lum xususiyatlarini mustahkamlash tizimi orqali o'rgatish mumkinligini ta'kidlaydi. Xususiyatdan to'g'ri foydalanish ijobiy fikr-mulohazalarni oladi, bu xususiyatdan noto'g'ri foydalanish esa salbiy fikrga ega bo'ladi.[2]
Til o'rganishga bu yondashuv boshqa, avvalgi to'g'ridan-to'g'ri usul deb ataladigan usulga o'xshash edi.[3] To'g'ridan-to'g'ri usul singari, audio-lingual usul ham o'quvchilarga tilni to'g'ridan-to'g'ri o'rgatish kerakligini, yangi so'zlarni yoki maqsadli tildagi grammatikani tushuntirish uchun o'quvchilarning ona tilidan foydalanmaslikni maslahat berdi. Biroq, to'g'ridan-to'g'ri usuldan farqli o'laroq, audio-lingual usul lug'atni o'rgatishga e'tibor bermadi. Aksincha, o'qituvchi o'quvchilarni grammatikadan foydalanishda ishlatiladi.
Til o'qitishda va ko'pincha lingafon kontekstida qo'llaniladi, bu o'qituvchi jumlaning to'g'ri modelini taqdim etishi va talabalar uni takrorlashlari kerakligini anglatadi. Keyin o'qituvchi o'quvchilarga bir xil tuzilishda namuna olish uchun yangi so'zlarni taqdim etishda davom etadi. Audio-lingualizmda aniq grammatika yo'riqnomasi yo'q: hamma narsa shunchaki shaklda yodlanadi.
G'oya talabalarning ma'lum bir konstruktsiyani o'z-o'zidan ishlata olmaguncha mashq qilishlaridir. Darslar statik mashqlar asosida qurilgan bo'lib, unda talabalar o'z chiqishlarini juda kam yoki umuman nazorat qilmaydi; o'qituvchi ma'lum bir javobni kutmoqda va kerakli javobni bermasa, o'quvchi salbiy fikrga ega bo'lishiga olib keladi. Til o'rganishning asosi bo'lgan ushbu faoliyat turi kommunikativ tilni o'rgatish bilan to'g'ridan-to'g'ri qarama-qarshidir.
Michigan universiteti qoshidagi ingliz tili instituti direktori Charlz Karpenter Fris, Amerika Qo'shma Shtatlarida birinchi bo'lib o'rganish tuzilishi yoki grammatikasini talaba uchun boshlang'ich nuqta deb hisobladi. Boshqacha aytganda, asosiy gap qoliplarini va grammatik tuzilmalarni aytib berish o‘quvchilarning vazifasi edi. Talabalarga faqat "bunday mashqlarni bajarish uchun etarli lug'at" berildi. Fries keyinchalik B.F.Skinner tomonidan ishlab chiqilgan xulq-atvor psixologiyasi tamoyillarini ushbu uslubga kiritdi.
Usul uchta tarixiy vaziyatning mahsulidir. Til haqidagi fikrlari uchun u Leonard Blumfild kabi amerikalik tilshunoslarning ishlariga tayangan. 20-asrning boshlarida amerikalik tilshunoslarning asosiy tashvishi AQShda so'zlashadigan barcha mahalliy tillarni hujjatlashtirish edi. Biroq, ona tillarining nazariy tavsifini beradigan malakali mahalliy o'qituvchilar etishmasligi sababli, tilshunoslar kuzatishga tayanishga majbur bo'ldilar. Xuddi shu sababdan ham og'zaki tilga katta e'tibor qaratilgan.
Shu bilan birga, B.F.Skinner kabi xulq-atvor psixologlari barcha xatti-harakatlar takrorlash va ijobiy yoki salbiy mustahkamlash orqali o'rganilgan degan ishonchni shakllantirdilar. Uchinchi omil - Ikkinchi Jahon urushining boshlanishi, bu butun dunyo bo'ylab ko'plab amerikalik harbiy xizmatchilarni joylashtirish zaruriyatini tug'dirdi. Shuning uchun bu askarlarga hech bo'lmaganda asosiy og'zaki muloqot qobiliyatlari bilan ta'minlash kerak edi. Ajablanarlisi shundaki, yangi usul o'sha paytdagi ilmiy usullarga, kuzatish va takrorlashga tayangan va ular ommaviy o'qitish uchun ham hayratlanarli darajada mos edi. Harbiylarning ta'siri tufayli audio-lingualizmning dastlabki versiyalari "armiya usuli" deb nomlana boshladi.[1]
Yuqorida aytib o'tilganidek, sinfdagi darslar o'quvchilar tomonidan o'qituvchiga to'g'ri taqlid qilishga qaratilgan[iqtibos keltirish kerak]. Talabalar to'g'ri chiqishni kutishgan, ammo to'g'ri talaffuzga ham e'tibor beriladi. Foydalanishda to'g'ri grammatika kutilgan bo'lsa-da, aniq grammatik ko'rsatma berilmaydi. Bundan tashqari, maqsadli til sinfda qo'llaniladigan yagona tildir.[1] Zamonaviy ilovalar ushbu oxirgi talabga nisbatan ancha zaifdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
