1-боб: маркетинг ва унинг ривожланишининг

3-MAVZU. Tilshunoslikning tabiiy fanlar bilan munosabati. Tilshunoslik va fizika


REJA

1. Tilshunoslikning fizika bilan munosabati.

a) akustika va tilshunoslik.
b) fonetikani o`rganlishda tajribaviy usullar.
2. Intonografik metod.
3. Rentgenografik metod.
v) Nutq intonatsiyasini o`rganlishning eksperimental-fonetik usullari.


Tayanch so`z va iboralar: fizika, akustika, fonetika, intonografik metod, rentgenografik metod, nutq intonatsiyasi, eksperimental-fonetik usullar, tabiat, tabiiy fanlar, kimyo, biologiya, geografiya, geologiya, tibbiyot, aloqa vositasi, tovush signallari, o`zaro fikr almashuvi, nutqning eng kichik bo`lagi, leksik-semantiq maydon, akustik xossa

Akustika fani fizikaning tarkibiy qismi bo`lib, tovushning eshitish xususiyatlarini o`rganladi. Ultra va infrabinafsha tovushlar kashf etilgunga qadar har qanday tovushni qabul qilish vositasi insonning eshitish organi quloq deb hisoblangan, shuning uchun fizikaning tovushlarni o`rganluvchi sohasi akustika (yunoncha eshitish so`zidan olingan) deb yuritilgan. Tovush to`lqinlarining vujudga kelishi va tarqalishi bilan bog`liq hodisalarni akustik hodisalar deb yuritiladi. Tovushlarning tarqalish tezligi eksperimental (tajribaviy) metod asosida o`rganlish yo`lga qo`yilishi bilan akustika sohasi taraqqiyotida katta o`zgarish sodir bo`ldi. XVII asrga kelib fizik olimlar havoda tovush to`lqinlarining tezligini o`lchash bilan aloqador dastlabki tajribalarni o`tkazdilar (masalan: to`pdan o`q otilganda yorug`lik chaqnagan payt bilan o`sha tovush yetib kelgan payt orasidagi vaqtni aniqlashga harakat qilingan). hozirgi paytda tovushning havodagi tezligi normal sharoitda 331 m/sekundga tengligi asboblar yordamida aniqlangan. Shuningdek, olimlar suvda tovush tezligi 1500 m/s, po`latda esa 6000 m/s ekanligini o`lchov asboblari yordamida ma'lum bo`lgan.

Rentgenografik metod. 1. Rentgenografiya talaffuz apparati harakatining ma'lum bir o`rnini emas, balki uning umum, yaxlit ko`rinishini aks ettirish imkonini beradi. hozirgi rentgenografiya metodi tovush artikulyatsiyasining statikasi, ya'ni talaffuz apparati harakatining ma'lum bir vaziyatini aniq ko`rsatadi.