1 author: Murodjon Isagaliev Fergana State University, Uzbekistan, Fergana 23

LALMIKOR YERLAR UCHUN BONITIROVKA KOEFFITSIYENTLARI

Lalmikor yerlar uchun ham bonitirovka koeffitsiyentlari sug‘oriladigan yerlar kabi hosil bilan tuproq xossasi o‘rtasida korrelyatsiyalanuvchi kattaliklar asosida ishlanadi. Ma’lumotlarga ko‘ra lalmikor yerlarning mexanik tarkibi, eroziyalanganlik va skeletlilik darajasi, skeletli qatlam chuqurligi, qiya tekislikning qiyalik darajasi va ekspozitsiyasi hosil bilan korrelyatsiyalanadi.

Madaniy o‘simliklarni bahorikor yerlarda va sug‘oriladigan maydonlarda o‘sishi va rivojlanishida tuproqning mexanik tarkibi har xil ta’sir ko‘rsatadi. Sug‘orma dehqonchilikda tuproqning nam sig‘imi, suv ushlash qobiliyati kabi

kattaliklarni ahamiyati lalmikor yerlardagicha bo‘lmaydi. Ma’lumki, nam sig‘imi, tuproqni suv ushlash qobiliyati o‘simliklarning vegetatsiya davri davomida suv bilan uzluksiz ta’minlashda katta rol o‘ynaydi.

Sug‘orma dehqonchilikda tuproqning bu xususiyatini ahamiyati lalmikor dehqonchilikdagiga nisbatan kam bo‘ladi, sabab sug‘oriladigan dehqonchilikda etishmagan nam sun’iy usulda sug‘orish yordamida davriy ravishda to‘ldiriladi.

Bahorikor yerlarda esa o‘simlikni nam bilan doimiy ravishda ta’minlab turish boshqa omillar bilan birga tuproq xossalariga, ayniqsa mexanik tarkibiga ko‘proq bog‘liq.

Og‘ir mexanik tarkibli tuproqlarning nam sig‘imi nisbatan yuqori bo‘ladi, o‘simliklarni engil tuproqlarga nisbatan ko‘proq vaqt davomida suv bilan ta’minlab turadi. Shu bois bunday tuproqlarni unumdorligi lalmikorchilik sharoitda nisbatan yuqori hisoblanadi.

Tuproqlarning bu xususiyatlari boshqa mintaqalarda, jumladan Moldova, Rossiya va boshqalarda ham ta’kidlangan bo‘lib, nisbatan yuqori darajada baholanadi.

Lalmikor yerlarni baholashda tuproqlarning onalik jinslari ham e’tiborga olinadi. Onalik jinsi va tuproq mexanik tarkibini baholashda e’tiborga olish quyidagi jadval asosida olib boriladi.

11. 
    jadval.