1- amaliy mashg’ulot Mavzu: Suyuqliklarning fizik xossalariga doir masalalar yechish

Misollar
1-misol: O’zgaruvchan kesimli quvurning gorizontal uchastkasi bo’ylab idishning yon devori tuynugidan suv oqayapti. Quvur kesishganda suvning sarfini, gidrostatik bosim va o’rtacha tezligini aniqlang. H=2 m, d₁=7.5 sm, d₂=25 sm, d₃=10 sm bo’lganda gidravlik qarshilikka e’tibor bermasdan, idish sathini doimiy deb oling.

4.1- rasm. Bernulli tenglamasining qo’llanilishiga oid sxema.

Yechish:
Ikkala kesimlar (1-1 va 2-2) uchun Bernulli tenglamasini tuzamiz:

Idish o’lchami katta bo’lganligi sababli quvur ko’ndalang kesimiga nisbatan taqqoslaganda tezlik qiymati juda kam bo’ladi va uni e’tiborga olmaymiz. Shuningdek, P₀ = P₃ ni ham hisobga olamiz. U holda:
ga ega bo’lamiz.
Bu yerdan va



1-2 kesimlardagi o’rtacha tezliklarni suyuqlikning sarflanishiga bog’liq ravishda quyidagicha aniqlaymiz:

Bernulli tenglamasiga binoan 1 va 2 kesimlardagi gidroststik bosimlarning qiymatlarini (P) topamiz:

Bu yerdan:
suv ust.

suv ustuniga mos keladi.Javob:P₂=1,195 atm, P₁=0,57 atm.
2- misol: Farqi H= 15 m bo’lgan A rezervuar bilan B idishni tutashtiruvchi quvurdan o’tayotgan suvning sarflanish miqdorini aniqlang, agar rezervuardagi P= 2,5 ati ortiqcha bosim mavjud bo’lsa. B idishga o’rnatilgan C vakuummetr p_vak= 0,5 ata ni ko’rsatmoqda. Rezervuar diametri D= 5m, idish diametri d= 0,3 m. Butun tizim bo’yicha bosim yo’qotilishi h_A–B= 12 m.


4.2- rasm. Suv sarflanishini hisoblashga oid sxema.
Yechish:
1 va 2 kesimlar uchunB idish va A rezervuardagi suyuqlikning erkin sirtiga to’g’ri keluvchi Bernulli tenglamasini tuzamiz:

Rezervuardag isuyuqlik sirtini tekis deb hisoblaymiz, u holda z₁= 0, z₂= H va p₁ = p+p_atm, p₁ = p_atm+p_vak. Bulardan quyidagilarni olamiz:

So’ngra suyuqlikning uzilmaslik tenglamasidan foydalanib quvurdagi suyuqlikning sarflanish miqdorini quyidagicha aniqlaymiz:
Q = υ₁F = υ₂f,
Bu yerda:
υ₁ = , υ₂= ,
va kesimlar yuzalarining qiymatlari
,
.Olingan natijalarni Bernulli tenglamasiga qoyib, quyidagi natijani olamiz:

yoki

Bu yerdan:



Javob: Q = 0,536 m³/sek