0‘zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi erkin Egamberdiyev mikroiqtisodiyot

Talab hajmi - alohida kishilami, kishilar guruhi yoki butun aholini ma’lum sharoitlarda, vaqt birligi ichida (kun, oy, yil) ma’lum miqdordagi tovami xarid qilish uchun bo‘lgan ehtiyojidir.

Tovami xarid qilish mumkin bo‘lgan sharoitlarga quyidagilar kiradi: a) shu tovarning narxi; b) boshqa tovarlarning narxi; d) aholi pul daromadlari miqdori; e) xaridorlaming didi, xarakteri.

Talab hajmining belgilovchi omillariga bog‘liqligini «talab funk- siyasi» deyiladi.

Formulasi: Q_DA= f (P_A, P_B,....P_Z, 1,T...) (1)

Bu yerda: R - har xil turdagi tovarlar bahosi;

Q_da — A turdagi tovarga vaqt birligi ichidagi talab hajmi;

P_A — A tovarning narxi;

P_B,....P_Z - boshqa tovarlarning narxi;

I — pul daromadlari;

T - xaridorlaming didi;

... — talab hajmini belgilovchi boshqa omillar.

Agarda talab hajmini belgilovchi barcha omillarni (shu tovarning narxidan tashqari) o‘zgarmas deb qabul qilinsa, unda talab funk- siyasidan talabni bahoga bag’liqlik funksiyasiga o‘tish mumkin: Q_DA=

f, (R_A) (2).

Talabni bahoga bog’liqligi funksiyasiga quyidagi misolni keltirish mumkin.

3-jadval

PA(qiymat birligi hisobida)	Qda (talab miqdori, birlik hisobida
100	1000
150	700
500	300

Bu jadvalda ko‘rinib turibdiki, tovarning (masalan, shakar) narxi 100 so‘m bo‘lganda 1000 kg sotildi, uning narxi 500 so‘mga chiqib ketganda esa bor-yo‘g‘i 300 kg sotildi. Talab hajmini tovar narxiga qarab o‘zgarishini quyidagi talab chizig‘i ham ko‘rsatadi: