“-Property” xususiyati uchun axborot oqimlari sxemasi

Muhim risk ko‘rsatkichlari. 
Muhim risk ko‘rsatkichlari risklarni 
samarali boshqarish jarayonida asosiy tashkil etuvchi bo‘lib, dastlabki 
bosqichlarda harakatlarning xavflilik darajasini ko‘rsatadi. Muhim risk 
ko‘rsatkichlarini to‘g‘ri aniqlash tashkilot maqsadini tushunishni talab 
etadi. U tashkilotdagi risk ehtimolini ko‘rsatuvchi o‘lchov sifatida 
quyidagilarni amalga oshirishda yordam beradi: 
-
hodisa ta’sirini aniqlash; 
-
chegara qiymatda ogohlantirish; 
-
risk hodisalarini qayta ko‘rish. 
Muhim risk ko‘rsatkichi aniqlik bilan hisoblanishi va tashkilotning 
amalga oshirish ko‘rsatkichlariga salbiy ta’sirlarni aks ettirishi kerak. Bu 
yerda, tashkilotning amalga oshirish ko‘rsatkichi tashkilotni o‘zining 
maqsadalariga erishish jarayonini baholash ko‘rsatkichi hisoblanadi.
Risklarni boshqarish bosqichlari. 
Risklarni boshqarish uzluksiz 
jarayon va har bir bosqichning muvaffaqqiyatli amalga oshirilishi talab 
etiladi. U aniqlangan va faol ishlaydigan xavfsizlik dasturidan 
foydalangan holda xavfni maqbul darajada oldini oladi. Risklarni 
boshqarish jarayoni quyidagi asosiy to‘rtta bosqichga ajratiladi: 
1.
Risklarni aniqlash. 
2.
Risklarni baholash. 
3.
Risklarni bartaraf etish. 
4.
Risk monitoringi va qayta ko‘rib chiqish. 
Har bir tashkilot risklarni boshqarish jarayonida yuqorida 
keltirilgan bosqichlarni bosib o‘tadi.
Risklarni aniqlash. 
Risklarni boshqarishdagi dastlabki qadam 
bo‘lib, uning asosiy maqsadi riskni tashkilotga zarar yetkazmasidan 
oldin aniqlash hisoblanadi. Risklarni aniqlash jarayoni mas’ul 
mutaxassislar qobiliyatiga bog‘liq bo‘lganligi tufayli, turli tashkilotlarda 
turlicha bo‘ladi. Risklarni aniqlash o‘zida tashkilot xavfsizligiga ta’sir 
qiluvchi ichki va tashqi risklarning manbasini, sabablarini, natijasini va 
h. aniqlashni mujassamlashtirgan. Risklar odatda quyidagi 4 ta muhim 
sohalarda vujudga keladi: 
-
Muhit. Muhitga aloqador bo‘lgan risklar o‘zida ish joyidagi 
kamchiliklar, turli halaqitlar, issiq/ sovuq muhit, tutun, past yoritilganlik 
va elektr xavflari kabilarni birlashtiradi.
 

---

160 
-
Jihoz.
 
Jihozga aloqador risklar sifatida jihozlarning past 
ta’mirlanishi muhitini, ishlamasligini, mavjud bo‘lmasligini va vazifaga 
nomutanosibligini keltirish mumkin.
 
-
Mijoz.
 
Mijozlar bilan bog‘liq risklar odatda muhim o‘zgarishlar, 
kutilmagan ko‘chishlar va zaif aloqa natijasida yuzaga keladi.
 
-
Vazifalar.
 
Vazifalarga aloqador bo‘lgan risklarga yetarli 
bo‘lmagan bajarish vaqti, takroriy vazifalar, ishni loyihalash va xodimlar 
sonini yetarli bo‘lmasiligi orqali paydo bo‘luvchi risklar misol bo‘la 
oladi.
 
Riskni aniqlash risklarni boshqarish jarayonidagi turli og‘ishlarni 
kamaytiradi va bu, o‘z navbatida, kelajakda ta’sir qiluvchi omillar 
ehtimolini kamaytiradi. Risklarni aniqlashning ko‘plab usullari mavjud, 
ular asosida turli dasturiy vositalar ishlab chiqilgan. Aksariyat risklarni 
aniqlash jarayoni maxsus shakllantirilgan jamoa tomonidan amalga 
oshiriladi. Risklarni aniqlash jarayoni bir qancha omillarga, masalan, 
tarmoqning holati va jamoa a’zolarining risklarni boshqarishdagi 
qobiliyatlariga asoslanadi.
Risklarni baholash.  
Risklarni baholash bosqichida tashkilotdagi 
risklarga baho beriladi va bu risklarning ta’siri yoki yuzaga kelish 
ehtimoli hisoblanadi. Risklarni baholash - uzluksiz davom etuvchi 
jarayon riskka qarshi kurashish rejalarini amalga oshirish uchun 
imtiyozlarni belgilaydi. Risklarni baholash ularning miqdoriy va sifatiy 
qiymatini aniqlaydi. Har bir tashkilot risklarni aniqlash, darajalarga 
ajratish va yo‘q qilish uchun o‘zining riskni baholash jarayonini qabul 
qilishi kerak.
Risklarni baholash taqdim etilgan risk turini, riskning ehtimoli va 
miqdorini, uning darajasini hamda uni nazoratlash uchun rejani 
aniqlaydi. Tashkilotlar risklarni baholash jarayonini odatda xavf 
aniqlanganida va uni zudlik bilan nazoratlay olmaganlarida amalga 
oshiradilar. Riskni baholashdan so‘ng ma’lum vaqt mobaynida barcha 
axborot vositalarini yangilash talab etiladi.
Risklar baholanganidan so‘ng, ular tashkilotga keltiradigan 
miqdoriy zararga ko‘ra darajalanadi. Darajalarga ajratish risklarga qarshi 
kurashishga va resurslarni joylashtirishga yordam beradi. Taqdim etilgan 
risklarning darajalari ularning miqdoriga bog‘liq bo‘ladi: 
–
darajasi 1-2 ga teng bo‘lgan risklarni zudlik bilan bartaraf etish 
yoki bartaraf etish imkoni bo‘lmasa, nazorat harakatlari orqali uning 
xavflilik darajasini tushirish talab etiladi. 

---

161 
–
darajasi 3-4 ga teng bo‘lgan risklarni qandaydir biror vaqt 
mobaynida bartaraf etish yoki xavfni nazoratga olish zarur hisoblanadi. 
–
darajasi 5-6 ga teng risklarni imkoni bor bo‘lgan vaqtda bartaraf 
etish yoki imkoni bo‘lmasa xavfni nazoratga olish zarur. 
Risklarni baholash quyidagi ikki bosqichda amalga oshiriladi: 
Riskni tahlillash:
 
risk tabiatini aniqlash va uning paydo bo‘lishi 
darajasini hisoblash bosqichi, risklarni nazoratlashga yordam beradi. 
Riskni darajalarga ajratish:
 
risklarni tahlillash jarayonida ularning 
miqdoriy jihatdan reytingini aniqlash va qarshi choralarni loyihalash 
bosqichi.