Ҳ. А. АрFинбоев, Ҳ. У. Абдуллаев, А. М

4.3. Тупроқнинг иссиқлик – физик хоссалари
Тупроқнинг ҳарорат ҳолати, исиши ва совиши каби жараёнларга ер юзасининг хоссалари билан бир қаторда тупроқнинг иссиқлик-физик хоссалари ҳам катта таъсир кўрсатади. Тупроқнинг иссиқлик-физик хусусиятларига иссиқлик сиғими, иссиқлик ўтказувчанлиги, ҳарорат ўтказувчанлиги ва иссиқликни ўзлаштирувчанлиги каби катталиклар киради. Уларнинг ҳар бирини алоҳида қараймиз.
Тупроқнинг иссиқлик сиғими.
Тупроқнинг иссиқлик сиғими унинг иссиқликни ютиш қобилиятини билдиради.
Тупроқнинг иссиқлик сиғими икки хилда бўлади:

1. 
   Тупроқнинг солиштирма иссиқлик сиғими с.
   
2. 
   Тупроқнинг ҳажмий иссиқлик сиғими с_ҳ
   

1 кг қуруқ тупроқни 1С га иситиш учун керак бўлган иссиқлик миқдорига тупроқнинг солиштирма иссиқлик сиғими с дейилади ва уни тупроқнинг солиштирма ва ҳажмий иссиқлик сиғимлари ўзаро қуйидагича муносабатда боғланган Ж/кг·С бирликда ўлчанади. Тупроқшунослик фанида эса тупроқ солиштирма иссиқлик сиғимини
кал/(г ·С) бирликда ўлчаш кенг тарқалган.
1 м³ қуруқ тупроқни 1С га иситиш учун керак бўлган иссиқлик миқдорига тупроқнинг ҳажмий иссиқлик сиғими с_ҳ дейилади ва уни Ж/м³·С бирликда ўлчанади. Тупроқшуносликда с_ҳ ни кўпинча кал/см³∙С бирликда ўлчанади.:
(4.5).


бу ерда:  - тупроқ қаттиқ фазасининг зичлиги.
Демак, тупроқ солиштирма иссиқлик сиғимини тупроқ қаттиқ фазасининг зичлигига кўпайтириб, тупроқнинг ҳажмий иссиқлик сиғимини ҳисоблаш мумкин. Тупроқ солиштирма иссиқлик сиғимини калориметр ёрдамида аниқланади.
Тупроқнинг иссиқлик сиғими унинг минералогик ва механик таркибига, органик моддалар миқдорига, тупроқнинг коваклиги ва тупроқдаги ҳаво миқдорига боғлиқ (4.1-жадвал).
4.1-жадвал
Тупроқ таркибий қисмларининг иссиқлик сиғимлари

Модда