Хотира ва унинг асосий механизмлари Н. Х. Холйигитова

Эйдетизм (юнон. Eidos –

образ) аввал идрок қилинган нарса ва ҳодисаларнинг образларини онгда аниқ, тўлиқ ва ёрқин ҳолда узоқ вақт сақлаб қола олиш қобилиятида ифодалайдиган руҳий ҳодиса. Нарсаларнинг тасвирларидан деярли фарқ қилмайдиган

тасаввур сифатида.

Парамнезия - (юнон. mnesis эслаш) содир бўлаётган воқеликнинг қачонлардир бошдан кечирилгандек бўлиб туюлишидан иборат хотира касаллиги; ёлғон эсдаликлар ёки хотиранинг нотўғри акс этиши.
Образ хотираси - яққол мазмунни, яьни нарса ва ходисаларнинг аниқ образларини, уларнипг ёркин хусусияти ва боғланишларини зсда қолдириш, мустаҳкамлаш, ҳамда эсга туширишдан иборат хотира тури.
Образ хотираси анализаторларнинг номига кўра кўрув, эшитув, тер сезгиси каби турларга бўлинади.
Образ хотирасининг алоҳида бир тури эйдетизм ҳисобланади.
Ҳаракат хотираси - турли харакатларни, уларнинг бажарилиш тартиби, тезлиги, суръати, изчиллига ва бошқа сифатларини эсда қолдириш, мустаҳкамлаш ҳамда эсга туширишдан иборат тури.
Ҳаракатни эсга тушириш шу ҳаракатни бевосита бажариш ёки тасаввур қилиш орқали содир бўлади. Ҳаракат хотираси меҳнат, ўқув, маиший хизмат ишлари, спорт ва бошқа турдаги малакаларнинг таркиб топиши ҳамда бажарилишида муҳим аҳамиятга эгадир.

Мантиқ хотираси-маълум ғоялар, фикрлар ҳамда улар ўртасидаги мантиқий боғланишларни эсда қолдириш, мустаҳкамлаш ва зарур пайтларда эсга туширишдан иборат
Масалан, фалсафий мушоҳадалар, қонуниятлар ва шу кабиларни эсда қолдириш, мустаҳкамлаш ва қайта тиклаш жараёнларидир.
Сўзлар, яьни вербал орқали ифодаланган фикрлар сўз мантиқ хотираси ёрдамида эсда олиб қолинади.
Ҳис-туйғу ёки ҳиссий хотира одамларнинг илгари ўз бошидан кечирган ҳис-туйғуларни ҳиссий ҳолатларини эсда олиб қолишдир.
Ҳис-туйғу яьни эмоционал хотира - воқеликдаги нарса ва ҳодисалардан, ўз-ўзимизга бўлган муносабатларимиздан келиб чиқадиган ёқимли ҳамда ёқимсиз кечинмаларни эсда қолдириш ва эсга туширишдан иборат хотира тури.
Механик (грек., онгга йўналтирилмаган) хотира - муайян материални унинг мазмуни, моҳияти, ички мантиқий боғланишларига тушунмаган ҳолда, фақат муҳим бўлмаган ташқи белгиларига асосланиб эсда қолдириш, мустаҳкамлаш ва эсга туширишдан иборат хотира тури.