|
В2 даражаси В1 («Бошланғич») ва А2 («Бошланғичдан олдинги») даражаларидан юқорироқда туради ҳамда Йўналтирилган Бошланғич деб номланади. Бунда ўрта даражада олдинга силжиш жараёнида ўқувчилар ўзлари учун янги истиқболлар очиладиган сифат жиҳатидан янги нуқтага чиқишганини тушуниб етишади, - энди улар нарсаларга бошқача назар билан қарай бошлашади. Бундай тасаввурни, ўз навбатида, мазкур даражанинг дескрипторлари юзага келтиради. Масалан, ушбу даража бошланадиган дескрипторларни олиб кўрайлик. Улар мунозарани самарали олиб боришга оиддир: ўқувчилар керакли изоҳ ва далиллар келтирган, ўз изоҳларини баён этган ҳолда ўз нуқтаи назарларини ҳимоя қила олишади; “маъқулловчи” ва “қарши” далилларни келтирган ҳолда долзарб масала юзасидан ўз нуқтаи назарини билдира олади; бирор нарсага асос келтира олади; у ёки бу нуқтаи назарнинг «+» ва «-» томонларини тушунтирган ҳолда далиллаш тизимини ривожлантира олади; муаммонинг моҳиятини тушунтира олади ҳамда қарама қарши томонга музокара давомида улар ён беришлари кераклигини кўрсата олади; воқеаларнинг сабаблари, оқибатлари, тахминий ривожланиши тўғрисида мулоҳаза юрита олади; таниш мавзу юзасидан норасмий мунозарада фаол иштирок этади; бирор бир тахмин юзасидан изоҳ беришлари, ўз нуқтаи назарини аниқ баён этишлари, муқобил таклиф билдиришлари, ўз тахминларини илгари суришлари мумкин. Бундан ташқари, ушбу даражада иккита янги дескрипторлар юзага келади. Уларнинг биринчиси эркин мулоқот қилишга оид. Масалан: ўқувчилар табиий, эркин суҳбат қура олишади; хатто атрофда шовқин бўлса ҳам, адабий тилда ўзларига айтилган гапларнинг бутун тафсилотларини тушунишади; суҳбатни бошлашлари, унга қўшилишлари, зарур пайтда суҳбатни якунлашлари мумкин; вақтдан ютиш ва жавобни шакллантириб олиш учун тўлдирувчилардан (масалан, “менимча...”) фойдаланишлари мумкин; ўзлари ўрганаётган тил вакиллари билан тайёргарликсиз ва маълум даражада эркин тарзда диалог қура олишади; суҳбат йўналиши, услуби, акценти ўзгаришига мослаша олишади; ўзлари ўрганаётган тил вакиллари билан мулоқотга кириша олишади, бунда уларнинг хатти-ҳаракати ва сўзлари суҳбатдошнинг кулгусига сабаб бўлмайди ҳамда ўзларини тил ўрганувчи билан шу тил вакилига нисбатан бўлганидан бошқачароқ тутишларига олиб келмайди. Дескрипторларнинг иккинчи гуруҳи тилни нисбатан мукаммалроқ эгаллашга тааллуқли бўлади: ўқувчилар ўзларини тушунмасликларига олиб келиши мумкин бўлган хатоларни тўғрилай олишади, ўзларининг “доимий” хатоларига эътибор қаратиб, улрани яна такрорламаслик учун ўз нутқларига эътиборли бўлишлари мумкин; янглиш айтилган сўз ва хатоларни сезиб қолишса, уларни тўғрилай олишади; суҳбатдош/суҳбатдошларнинг муносабатини эътиборга олган ҳолда нимани қандай айтишни олдиндан режалаштириб олишлари мумкин. Шундай қилиб, ушбу даража ўқувчилар хорижий тилни ўрганишлари жараёнида дарҳақиқат янги босқич ҳисобланади. Тил билишнинг кейинги босқичи «Йўналтирилган Бошланғич Кучайтирилган даража» (В2+) деб номланади. Дескрипторлар ҳали ҳам асосланган мунозара олиб бориш, мулоқот қилишга оид бўлиб, уларнинг айримлари тилни англашга йўналтирилган бўлади. Аммо ушбу асосланган мунозара олиб бориш, мулоқот қилишга йўналганликни дискурсив кўникмаларни ривожлантиришда янги жиҳат дейиш мумкин. Дискурсив компетенциянинг янгилиги суҳбат жараёнида (ҳамкорлик стратегиясида) намойн бўлади: ўқувчилар суҳбатдошнинг фикрларини кузатиб, ҳамда унга муносабат билдириб, шу йўл билан мунозарани юритишга ёрдам беришади. Даражанинг янгилиги когезия/когерантликка оид дескрипторлар мисолида ҳам намоён бўлади: ўқувчилар хорижий тилда аниқ ва боғланган жумлалар тузиш имконини берадиган кам миқдордаги боғловчилардан фойдаланишлари мумкин; фикрлар орасидаги боғлиқликни кўрсатиш учун турли боғловчи сўзлардан фойдаланишлари мумкин; усталик билан асосий нуқтаи назарни ажратиб кўрсатиб, ҳамда далил сифатида турли асосларни келтириб далиллаш тизимини шакллантиришлари мумкин. Бундан ташқари, айнан мана шу даражада иш юзасидан мулоқот олиб боришда қўл келадиган дескрипторларнинг катта қисми тўпланган: ўқувчилар тилдаги ишонтириш воситаларидан ва шаффоф далиллаш тизимидан фойдаланган ҳолда компенсация талаб қилишлари; ён босишларнинг аниқ чегараларини белгилаб олишлари мумкин.
• Cl даражаси «Профессиональ билиш» деб номланади. Ушбу даража учун тез ва тайёргарликсиз мулоқотга кириши имконини берадиган кенг доирадаги тил воситаларидан фойдалана олиш имконияти хосдир. Дескрипторларга мисоллар келтирамиз: ўқувчилар ўз фикрларини тез, тайёргарликсиз ва ортиқча тиришишсиз баён этишлари мумкин. вазиятдан келиб чиқиб зарур сўз ва жумлаларни танлаш имкониятини берадиган даражада лексик бирликларни яхши билишади. Бирор бир сўзни танлаш, ёки бирорта сўз/жумлани ишламаслик зарур бўлиб қолса, ушбу даражадаги ўқувчилар буни сездирмасдан бажара олишади. Табиий ва бир текис нутқни фақат тушуниш жиҳатидан мураккаб мавзу қийинлаштириши мумкин. мулоқот кўникмаларини С1 даражасидаги каби қолади; бунда эътибор тезлик ошганига қаратилади, масалан: ўқувчилар эътиборни ўзларига қаратиш, сўз олиш ёки ўйлаб олиш учун вақтдан ютиш учун кенг қамровли захирадан зарур жумлани танлашлари; матннинг когезиясини таъминловчи композиция моделлари, боғловчи сўзлар ва усуллардан онгли равишда фойдаланиш кўзга ташланадиган қатъий йўналтирилган аниқ ва боғланган оғзаки нутқ ярата олишлари мумкин.
• С2 даражаси, гарчи «мукаммал билиш» деб номлансада, ўқувчи тилни шу тил вакили даражасида билишин англатмайди. Ушбу даража ўзлаштириши жуда яхши бўлган ўқувчиларга хос тил воситаларидан аниқ ва енгил фойдаланишни акс эттиради. Ушбу даражага оид дескрипторлар ўз ичига қуйидагиларни олади: ўқувчилар юқори даражадаги аниқлик билан турли усуллардан фойдаланган ҳолда исталган нюансларни баён эта олишади; турли туман идиоматик ва сўзлашув ибораларини, уларнинг коннотацияларини билишади, агар тил воситаларидан фойдаланишда қийинчиликлар юзага келса, тез ва атрофдагиларга сездирмаган ҳолда ўз фикрини бошқача баён эта олишади.
Даражалар тизими турли туман форматларда, турли даражада деталлаштирилган ҳолда тақдим этилиши ва қўлланилиши мумкин. бунда ҳисобнинг қайд этилган нуқталари шаффофлик ва мувофиқликни таъминлаш имконини беради, шунингдек келгусидаги режалаштиришлар ва ишланмалар учун восита бўлиб хизмат қилиши мумкин. Аниқ тасвирий дескрипторлар, мезонларнинг, шунингдек келгусида дескрипторларни ишлаб чиқиш услубларини тузишдан мақсад – ишланмаларни таълим контекстида амалийтда қўллашдан иборатдир.
Do'stlaringiz bilan baham: |
