Homo economicus

Faoliyatning tuzilishi.
Faoliyatning umumiy tuzilishi ehtiyojlar bilan 
belgilanadi Insonning ehtiyojlari uning faollik manbai hisoblanadi. Hayot 
ehtiyojlari (insonning jonli mavjudot sifatidagi ehtiyojlari), ijtimoiy ehtiyojlar 
(ijtimoiy rivojlanish ehtiyojlari, shuningdek shaxsning jamiyatga moslashuv 
ehtiyojlari) va ma’naviy (ma’rifiy, diniy, axloqiy, estetik va sh.k.) ehtiyojlar 
farqlanadi. Ehtiyojlarning rang-barangligi inson faoliyati turlarining rang-
barangligini belgilaydi. Faoliyat turlarini tasniflash zamirida yotuvchi eng muhim 
omil u qaratilgan va faoliyat motivini tashkil etadigan predmetlar farqidir. Faoliyat 
motivsiz bo’lmaydi, «motivlashtirilmagan» faoliyat subyektiv pinhona motivga 
ega bo’ladi. 
Harakatlar va amallar
. Faoliyat harakatlardan tashkil topadi. Harakat 
alohida maqsadga, ya’ni erishilishi lozim bo’lgan natija haqidagi tasavvurga 
bo’ysunadigan jarayon sifatida tavsiflanadi. Maqsad inson ongida ehtiyoj va motiv 
bilan faoliyat obyektiv holatlarining nisbatlashuvi jarayonida yuzaga keladi. O’z 
navbatida, holatlar maqsadga erishish yo’llarini belgilaydi. Bular faoliyat shartlari 
bilan belgilanadigan amallar hisoblanadi. Shunday qilib, umuman faoliyat motiv 
bilan, harakat – maqsadlar bilan, amallar – shartlar bilan belgilanadi.
Faoliyatning atributlari.
Inson faoliyati o’ta rang-barangdir. Yuqorida qayd 
etib o’tilganidek, faoliyat turlarini tasniflash uchun asos bo’lib uning inson 
tomonidan o’zgartiriladigan obyekt: tabiat, jamiyat, insonning o’ziga qaratilganligi 
xizmat qiladi. Faoliyat atributlari (xossalari) faoliyatni motivlashtirish va amalga 
oshirish mexanizmlarini tavsiflaydi. Faoliyat atributlari orasida avvalo subyektlilik 
va moddiylik qayd etiladi.
Subyektlilik va moddiylik. 
Faoliyatning subyektliligi shu bilan izohlanadiki, 
u shaxsning o’tmishdagi tajribasi, uning ehtiyojlari va mo’ljallari, motivlari va 
maqsadlari, emosiyalari va irodasini tavsiflovchi xususiyatlari, bilish qobiliyatlari 
va hokazolar bilan belgilanadi. Faoliyatning moddiyligi insondan tashqarida 
joylashgan va uning qo’li bilan o’zgartiriladigan tabiat va jamiyat kuchlariga 
qaratilganini anglatadi. Ammo insonning o’zi, uning o’z-o’zini kamol toptirishi, 

---

o’z-o’zini tarbiyalashi va shaxs o’z oldiga qo’yadigan maqsadlarga erishishga 
qaratilgan tegishli harakatlar ham o’zgartirish faoliyatining predmeti bo’lishi 
mumkin.