Холмаматов Диёр Ҳақбердиевич

Холмаматов Диёр Ҳақбердиевич
Маркетинг кафедраси мудири, PhD
Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти
[e-mail], [phone]


Бойжигитов Санжарбек Комилжон ўғли
Маркетинг кафедраси ассистенти
Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти
[e-mail], [phone]


Рақамли иқтисодиёт шароитида бенчмаркинг технологиясидан фойдаланишни такомиллаштириш

Аннотация: Ушбу мақолада рақамли иқтисодиёт шароитида бенчмаркинг технологиясининг аҳамияти, бенчмаркинг технологияси корхонани эксперт баҳолаш имкониятини ҳамда корхона рақобатбардошлигини оширишдаги ўрни ёритилган. Корхона рақобатбардошлигини ошириш ва эксперт баҳолаш бўйича фикрлар келтирилган.

Таянч сўзлар: рақамли иқтисодиёт, инновация, бенчмаркинг, эксперт баҳолаш.
Аннотация: в этой статье обсуждается важность эталонной технологии в цифровой экономике, роль эталонной технологии в повышении способности эксперта оценивать предприятие и конкурентоспособность предприятия. Вот несколько советов, как выглядеть или записаться на прием для антикварных вещей.
Ключевые слова: цифровая экономика, инновации, бенчмаркинг, экспертная оценка.
Annotation: This article discusses the importance of benchmarking technology in the digital economy, the role of benchmarking technology in enhancing the ability of an expert to evaluate an enterprise, and the competitiveness of an enterprise. Here are some suggestions on how to look or get an appointment for antique items.
Keywords: digital economy, innovation, benchmarking, expert evaluation.

Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантиришнинг Ҳаракатлар стратегияси иқтисодиётни ривожлантириш ва либераллаштиришнинг устувор йўналишларида белгиланган иқтисодиётдаги таркибий ўзгаришлар, диверсификация ва саноатни модернизациялаш жараёнларини янада кенгайтириш, иқтисодиётни рақамлаштиришнинг истиқболли режа ва дастурларини амалга ошириш учун амалдаги хўжалик юритиш механизмининг мазмуни ҳамда таркибини такомиллаштириш талаб қилинади.

Ҳозирги даврга келиб эса рақамли иқтисодиёт ва у билан боғлиқ бўлган бир қанча самарали технологиялар ҳаётимизга шиддат билан кириб келмоқда. Шунинг учун ҳам давлат ва жамият тараққиётини янада жадаллаштириш мақсадида республикамиз раҳбарияти бир қанча муҳим қарорларни қабул қилди.
Хусусан, Ўзбекистон Республикаси президенти 2018 йил 28 декабрдаги 2019 йил учун энг муҳим устивор вазифалар ҳақидаги Олий Мажлисга Мурожаатномасида ҳам мамлакатимизда рақамли иқтисоднинг ривожланиши бўйича қуйидагиларни айтиб ўтди: “Иқтисодиётнинг барча соҳаларини рақамли технологиялар асосида янгиланишини кўзда тутадиган “Рақамли иқтисодиёт миллий концепцияси”ни ишлаб чиқишимиз керак. Шу асосда “Рақамли Ўзбекистон-2030” дастурини ҳаётга тадбиқ этишимиз зарур. Рақамли иқтисодиёт ялпи ички маҳсулотни камида 30 фоизга ўстириш, коррупцияни кескин камайтириш имконини беради…”[1].
Айниқса, рақамли иқтисодиёт шароитида маркетинг фаолиятида инновацион маркетинг технологиялари: интернет маркетинг, one-to-one (муносабатлар) маркетинги, бенчмаркинг, мобил маркетинг, тўғридан-тўғри маркетинг йўналиш ва шаклларини ривожлантириш, корхона ва ҳаридорлар алоқаларини ўзаро online тарзда ташкил этиш, маркетинг тадқиқотларини олиб бориш, етакчи корхоналар фаолияти натижаларини ўз корхонасига жорий этиш, товар ва хизматларни силжитишда интерактив маркетинг услубларидан фойдаланиш долзарб масала ҳисобланади.
Шу боисдан корхоналарда интерактив ва инновацион маркетинг элементларидан энг яқин ёрдамчиси бўлган бенчмаркингдан фойдаланиш муҳим мезон сифатида қаралмоқда.
Жамият ҳаётида барча соҳалар жадал суръатларда ривожланишда шу боисдан жамиятда фаолият кўрсатаётган ҳар бир корхона доимо биринчи бўлишга интилади. Илғор корхоналарнинг натижаларини қўллаш орқали корхонамизнинг жадал ривожланишига эришиш имкони пайдо бўлади ва албатта, бу маркетингнинг замонавий аспектларидан бири бўлган бенчмаркинг орқали амалга оширилади. Бенчмаркинг технологияси ҳақида қуйидагича фикрларни айтишимиз мумкин.
Бенчмаркинг - бу бозорда ва маълум бир соҳадаги энг яхши компаниялар ҳамда уларнинг иш фаолияти билан таққослаш жараёни, кейинчалик рақобатдошликка эришиш учун ва уни сақлаб қолиш учун маълум ўзгаришларни амалга ошириш технологиясидир. Бенчмаркинг биргаликда ёки рақобатдош бўлиши мумкин. Ижтимоий ахборот воситаларининг турли шакллари кўплаб бизнес жараёнларига таъсир қила бошлайди. Шу маънода, бенчмаркинг ҳам истисно эмас[2].
Рақамли иқтисодиёт шароитида, ижтимоий медиа мезонларни ўтказиш усулини ўзгартирмоқда. Улар компанияларга янги алоқа воситалари билан таъминлайдилар. Бунинг ёрдамида дала ишларини бажариш учун хизмат сафарларига эҳтиёж камаяди, чунки ушбу вазифаларнинг катта қисми энди Интернет орқали ҳал қилиниши мумкин. Натижада, бенчмаркинг арзонлашади. Ва бу, ўз навбатида, компанияларга бир-бири билан таққослаш қийматини пасайтиришга имкон беради ва бир марталик ҳодисадан бенчмаркингни доимий итератив жараёнга айлантиради.
Шу билан бирга, муваффақиятли синов ўтказиш учун юқори самарадорликнинг асосий сабабларини аниқлаш кераклигини унутмаслик керак. Агар сиз бошқа компаниялар нима қилаётгани ҳақида умумий маълумот тўплашни бошласангиз, асосий мақсад уларнинг қандай ишлашини аниқлашдир. Бенчмаркингда “амалга ошириш воситаси” атамаси компанияда, масалан, ишлаб чиқариш, бизнес-жараёнлар ёки ресурслардан фойдаланиш соҳасида юқори самарадорликка эришишга имкон берадиган асосий омилларни билдиради.
Рақамли иқтисодиёт шароитида бенчмаркинг технологиясининг тажрибаси маҳаллий саноат корхоналари томонидан ҳам ўзлаштирилиб келинмоқда. Бу, хусусан, улар тақдим этаётган маҳсулотнинг комплекслигига тааллуқлидир.
Ўзбекистон азал-азалдан гилам саноати тармоғида ўзининг кенг миқиёсдаги ривожланиш босқичларига эга. Гилам ишлаб чиқариш тизимидаги корхоналар ҳам ривожланишда, фаолиятида диверсификацияни амалга оширишда бенчмаркинг технологияларидан фойдаланишлари мумкин.
Шу билан бирга бенчмаркинг маҳсулотлар рақбатбардошлигини ошириш, сифатни таъминлашга қаратилган. Мамлакатимиздаги саноат корхоналари ўзида бозор муносабатлари хусусиятларини тўлиқ ўзлаштирган ҳолда изчил ривожланиш даврида фаолият олиб боришмоқда. Рақобатнинг бозор механизми сифатидаги кескин таъсири саноат корхоналари олдига замонавий маркетинг хусусиятлари билан қуролланган бошқарув тизимини яратишни тақозо этмоқда.
Бизнес – таҳлили амалиётида кўп ҳолларда изланаётган омилларнинг ўзаро таъсирлари даражасини аниқлаш талаб этилади. Ушбу мақсадда қўлланиладиган усуллардан бири корреляцион таҳлил ҳисобланади. Корреляцион таҳлил ўзгарувчан белгилар ўртасидаги алоқаларнинг зичлигини ўлчаш, натижавий белгиларга кўпроқ тасир кўрсатувчи омилларни баҳолаш ҳамда мавҳум таъсирлар боғлиқлигини аниқлашда, боғланиш шаклларини ўрнатишда, регрессия функцияларини аниқлашда фойдаланиш билан бир қаторда ўлчовга эга бўлмаган кўринишдаги иккита туркум кўрсатгичларнинг ўзаро боғлиқлигини миқдорий баҳолаш учун ҳам қўлланилади.
Мазкур мавзуда таҳлилнинг ўлчовга эга бўлмаган кўринишдаги иккита туркум кўрсатгичларнинг ўзаро боғлиқлигини миқдорий баҳолаш усули асосида хўжалик субъектининг рақобатбардошлигини аниқлаш масаласи амалий жиҳатдан кўриб чиқилган.
Шунга мувофиқ, “SAG” МЧЖ ҚКнинг фаолиятидаги ҳудудий рақобатчиларининг туркум параметрларини таққослаш орқали рақобат устунлигини аниқлаш масаласи кўриб чиқилади.
Бунинг учун персоналнинг ёши, жинси, ҳаётий тажрибаси, амалиётдаги ютуқлари, теъран фикр юритиши, илмий-амалий хулоса бера олиши каби қобилиятлари асосида экспертлар гуруҳи танланиб, ҳисоб-китоб ишлари ўтказилгандан сўнг (100 баллик тизимда) унинг натижаларига кўра корреляцион текширув амаллари бажарилади.
Дастлабки босқичда корхоналарнинг ишлаб чиқариш фаолиятига боғлиқ омиллар экспертлар томонидан баҳоланади ва танланади. Шунга мувофиқ экспертлар эътиборига корхоналар фаолияти билан боғлиқ эътироф этувчи қуйидаги параметрлар тавсифи 1-жадвалда келтирилган. Дастлабки экперт гуруҳи орқали ўтказилган амаллар натижасига кўра олинган маълумотлар жадвалда келтирилган.
Умумий ҳолда корреляция коэффициенти қуйидаги формула билан ҳисобланади (Пирсон критерияси):

бунда X, Y – жуфт корреляция коэффициентлари,
n –массив узунлиги, r –корреляция коэффициенти.