Хизмати кўрсатилган бўлса, кейинчалик касалхоналар ва бошқ

мипАмгаат «гмпипцм


' ва сеҳргарларга мурожаат қилувчиларга
Улар фолбин, ки қўйиб, даволашга ҳаракат қилганлар.
нотиббии усулда 1. ҚУ „_{даволаш}« _ижобий натижа
бермаса-да^маҳаллий аҳоли орасида уларга ихлос қилувчилар Хонли бўлган. Демак, фолбин ва кинначилар купчиликни узларининг даволаш усулларига ишонтира олганлар-.
Таъкидлаб ўтиш жоизки, афсун ўқиш. фол очи.п ва кинна чиқариш каби амаллар мақаллий аҳолининг динии эътиқоди булган ислом ақидаларига зид бўлган. Шундаи булса-да, шариат пешволари афсунгар, фолбин ва кинначиларнинг фаолиятини қатъий чеклов билан тўхтатиб қўйганликлари ҳақидаги маълумотлар учрамайди. Қози ва раисларнинг вазифалари қаторига аҳолининг шариат кўрсатмаларига риоя қилишини назорат қилиш ҳам кирган. Бироқ, улар шариат тақиқлаган ҳатти-ҳаракатларни тартибга солиб, бунга нисбатан чора кўриш вазифасини бажармаганликлари натижасида фолбинлик, аф-
сунгарлик ва кинначилик билан шуғулланаётганлар фаолиятига чек қўйилмаган.
Афсунгарлар чорчироқ ёққан ҳолда иш олиб бориб, уларга мурожаат қилган мизожларнинг танаси ёки руҳиятига таъсир қилган иллат сабабини айтганлар ва ташхис қўйганлар. Ташхис


^: Симонова 71. (Хохрякова). Чародейство, гадание лечение сартянок в Самарканде // Туркесганский сборник. Том 526. - С. 40-72.


90


СС А1 О11А0 САМЕРА

доктор Л.Шороховаиинг Тошкентнинг "эски шаҳар" қисмида уй шароитида кесарча кесиш" операциясини ўтказишга мажбур бўлганднги қаидэтилган. Натижада она ва боданингҳаёти сақлаб қолинган²*³.

Кўриб ўтнлганидек, XIX аср охири - XX аср бошларида ўлкада Россия империиси мустамлакачилиги ўрнатилганидаи сўнг Туркистон ўлкаси, хива хонлиги па Бухоро амирлигида халқ табобати билам бир қаторда,янги;замонавийтиббиётхизмагидан ҳам кенг фойдаланилган. Бу даврда фаолият олиб борган рус врачлари ўлкадаги анъанавий табобатни кузатиб, бунга ўз баҳоларини бергандар. Уларнинг хулосасига кўра, маҳаллий табиблар айрим жарроҳлик амалиётида муҳим патижаларни қўлга киритганлар. Булар орасида синган органларни тузатиш олдимги ўринда тургам. Шунингдеқ, асл касби бошқа (сартарош, темирчи) каби шахслар ҳам жарроҳлик амалиётининг айрим турларими ўзлаштирганлар ва беморларнинг шифо топишига кўмак берганлар. 'Гадқиқотчилар маҳаллий габиблар орасида ўз ИМ1ИНИНГ устаси бўлган моҳир табиблар борлигини қайд этиб, уларнинг фаолиятини кузатиш давомида маҳоратларига тан берганлар.
Маҳалл ий жарроҳлик амалиётида оддий ашё ва иредметлардан фойдаланнлган бўлса-да, бу борада халқ табобати вакиллари асрлар давомида муваффақият билан фаолият юритиб, халқнинг ҳожатини чиқарганлар.
Ўлкага европалик мустамлакачилар билан биргаликда замо- навий тиббиётнинг кириб келиши халқ табобати анъаналари билан биргаликда рус тиббиёти хизматидан фойдаланишнинг йўлга қўйилишига олиб келган. Хусусан, маҳаллий аҳоли кўз касалликлари (офтальмология), тиш даволаш (стоматология), аёллар касалликлари (гинекология) ҳамда тиббиётнинг бошқа соҳаларида замонавий тиббий хизматдан фойдалана бошлаган. Бу пайтда Туркистон шаҳарларида ташкил этилгаи аксарият тиббий муассасаларда жарроҳлик бўлимлари ҳам ишлаб турган. Дастлаб асосан лазарет ва госпиталларда замонавий жарроҳлик

Шодмонова С. Туркистон тзрихи - магбуот кўзгусида. - Тошкент: Уапр па$Ъг. 2011
I -Б.127.